Cephe tasarlarken öncelikle mimari ve yapısal tasarımın birlikte düÅŸünülmesi gerektiÄŸini vurgulayan Ä°TÜ Mimarlık Fakültesi ÖÄŸretim Üyesi ve “Cephe Tasarımı ve Teknolojisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı” Koordinatörü Prof. Dr. A. Nil Türkeri, “Genelde cephe sistemlerinde mimari tasarımın üzerine çok çalışılır... Ama cephe sisteminin mimari tasarımı kadar yapısal tasarımı da konuÅŸulmalı. Tabii ki cephe sistemi çevreyle uyumlu, kullanılan malzemeler sürdürülebilir olmalı; cephe, binanın kimliÄŸini ve karakterini ortaya koymalı... Fakat yapısal tasarımın en az bunlar kadar önemli olduÄŸunun da bilinmesi gerekiyor” diyor.

“Otuz yıl sonra yaklaşık on milyar olacağı öngörülen dünya nüfusunun en temel iki ihtiyacı ‘Besin’ ve ‘Enerji’... Küresel ısınma ve ekolojik dengenin bozulması nedeniyle dünya genelinde ciddi riskler söz konusu. Bu kaygılardan tabii ki bina cephe ve çatı sistemleri de kendilerine düÅŸen payı alıyorlar. Bu kapsamda birçok araÅŸtırma yapılıyor, ürünler geliÅŸtiriliyor. Bina cephelerine entegre edilebilen ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak besin elde edilebilen, enerji üretebilen biyoreaktör sistemler, bu çalışmalardan en dikkat çekenleri. Cepheler artık besin ve yenilenebilir enerji üreten sistemler olarak deÄŸerlendiriliyor. Dolayısıyla tarihsel süreç içerisinde cephelerin ve cephelerden beklentilerin çok deÄŸiÅŸtiÄŸini söylemek mümkün...”

Sorunlar kaynak kaybı...
“Ä°TÜ Mimarlık Fakültesi’nde görev alan bir öÄŸretim üyesi olarak mesaimin bir kısmını söz konusu biyoreaktör sistemlerin geliÅŸtirilmesi gibi Ar-Ge konularına harcarken, diÄŸer bir kısmını da halâ cephe sistemlerinde oluÅŸan hasarları, bu hasarlara neden olan kusurları ortaya koyan teknik raporlar yazarak harcıyorum. Türkiye’de cephe sektöründe çok iyi iÅŸler yapılmasına raÄŸmen çoÄŸu kötü iÅŸlerin de yapıldığını görebiliyoruz; cephe sisteminin yanlış tasarlandığına, yanlış yapım yöntemleri ve yanlış malzeme uygulandığına, yanlış kullanıldığına, bakım-onarımla ilgili hiç çalışma yapılmadığına da ÅŸahit oluyoruz. Bu sorunlar hem ülke düzeyinde hem de kiÅŸisel düzeyde büyük bir kaynak kaybı...”

Hasar oluÅŸumunun çeÅŸitli nedenleri bulunuyor
“Cephe sistemlerindeki kusurları tespit etmek amacıyla çalışmaya baÅŸladığım 2000’li yıllardan beri gördüklerim beni hep ÅŸaşırtıyor. Kusur ve dolayısıyla hasar oluÅŸumunun çok çeÅŸitli nedenleri var... Yanlış mimari tasarım bunlardan biri... Mimarın, tasarladığı cephe sisteminin yapısal tasarım, imalat ve montajına iliÅŸkin teknolojik olanaklara dair bilgisi olmalı; veya bu bilgilere sahip kiÅŸilerle ortak çalışmalı ve ortak mimari-yapısal tasarım yürütülmeli... Åžu anda hazırladığım bir teknik raporda ele aldığım sorun, her biri çok katlı ondan fazla blok içeren bir yerleÅŸimde, binaların cephe sisteminde tek bir bileÅŸenin sisteme dahil edilmemiÅŸ olması nedeniyle tüm binalarda dış ortamdan iç ortama cephe sisteminden yaÄŸmur suyu geçiÅŸi olması... Burada sorun, mimari-yapısal tasarımın yanlış olması ve tasarım sürecinin de yanlış yürütülmesi... Bir diÄŸer neden de hatalı yapım... DoÄŸru mimari-yapısal tasarıma raÄŸmen hatalı yapım nedeniyle oluÅŸan birçok kusur ve hasar örneÄŸi var. Hatalı yapım nedeniyle cephe kaplama malzemesinin veya çubuk, panel cephe bileÅŸenlerinin düÅŸmesi en sık görülen problemlerden birisi. Bu konuda son günlerde birisi özel bir okul, diÄŸeri yüksek katlı bir ofis binasında olmak üzere iki ciddi örnek yaÅŸadık. Åžans eseri yaralanma ve can kaybı olmadı. Hem yanlış tasarım hem hatalı yapım nedeniyle oluÅŸan hasarlar da var. Son incelediÄŸim beÅŸ katlı bir ofis binasında, yaÄŸmur suyu iç ortama kadar giriyor ve rüzgar estiÄŸinde ciddi bir ses problemi yaratıyordu; ki problemi tespit için uzman olmaya bile gerek yoktu. Yani bakıldığında cephe sistemini oluÅŸturan bileÅŸenlerin nasıl yanlış tasarlandığı ve yapıldığı kolaylıkla anlaşılabilirdi. Ayrıca, iÅŸveren kaynaklı kusur dediÄŸim hasar örnekleri de var. Ä°ÅŸveren doÄŸru tasarım ve yapımı olan sistemler yerine daha düÅŸük maliyetli olması nedeniyle yanlış sistemleri de seçebiliyor...”

Muazzam bir boÅŸluk var
“Hasar ve kusurları önlemek için neler yapılması gerektiÄŸi konusunda çalışmalar yapılıyor fakat asıl bunların dışında da bazı ÅŸeyler var... Üç doktora öÄŸrencimden birisi, Ä°stanbul iklim ÅŸartları altında bitkilendirilmiÅŸ cephe sistemlerinin ısıl konforunu ortaya koyan bir çalışma yürüttü. Enerji kazancı-kaybı, soÄŸutma-ısıtma enerjisi gibi konularda bilimsel sonuçlar ortaya koydu. DiÄŸeri holistik bir yaklaşımla cephe sistemi tasarımı konusunda altı yıldır çalışıyor. Yani bir tarafta bilimsel düzeyde, dünya çapında önemli çalışmalar yürütülürken diÄŸer tarafta en basitinden duvar sistemlerine ısı yalıtımı yapılmayan milyonlarca binayla karşılaÅŸmak insanı üzüyor. Arada muazzam bir boÅŸluk var...”

Mimari ve yapısal tasarım beraber düÅŸünülmeli
“Cephe tasarlarken dikkate alınacak birçok unsur var... Fakat öncelikle mimari ve yapısal tasarımı beraber düÅŸünmek gerekiyor. Genelde cephe sistemlerinde mimari tasarımın üzerine çok çalışılır, konuÅŸulur... Bunlar güzel, olması gerekir. Ama cephe sisteminin mimari tasarımı kadar yapısal tasarımı da konuÅŸulmalı. Tabii ki cephe sistemi çevreyle uyumlu olmalı, kullanılan malzemeler sürdürülebilir olmalı, cephe binanın kimliÄŸini ve karakterini ortaya koymalı... Fakat yapısal tasarımın da en az bunlar kadar önemli olduÄŸunun bilinmesi gerekiyor. Cephe sisteminin, kullanıcının ısıl, iÅŸitsel, görsel, güvenlik gibi çeÅŸitli konfor koÅŸullarını karşılamak için dış ortamdaki etmenlere karşı bir davranış göstermesi gerekiyor. O davranışı gösterebilmesi için de belirli özelliklere sahip olması lazım. Bu özelliklere sahip olması için de bileÅŸenlerin tasarım, üretim, birleÅŸtirme, montaj ve testlerinin doÄŸru olarak yapılması gerekiyor. Ayrıca, sürecin de doÄŸru yürütülmesi ÅŸart. Yani sorumluluk tek bir kiÅŸi veya kurumda deÄŸil; bir zincir söz konusu. Bu zincirin halkalarından birisi de bizim dahil olduÄŸumuz eÄŸitim kurumları...”

Cephe Tasarımı ve Teknolojisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı
“Cephe, bir binanın mimari kimliÄŸini oluÅŸturan önemli bir unsur. Ayrıca, dış çevre ile iç mekan arasında bir ara yüz oluÅŸturarak enerji etkin ve sürdürülebilir bina tasarımında ve iç ortam kullanıcı konforunun saÄŸlanmasında önemli bir rol oynayan bina kabuÄŸunun önemli bir bileÅŸeni. DiÄŸer taraftan cephe, binanın teknik açıdan zorlu, karmaşık ve çok disiplinli bir alt sistemi. Buna raÄŸmen ülkemizde cephe sistemi tasarımı ve teknolojisi konularına odaklı eÄŸitim veren bir programı bulunmuyordu. Bu baÄŸlamda 2017’de, cephe sektörünün mimari tasarım, bileÅŸen ve sistem tasarımı, sistem üretimi ve montajı, danışmanlık/müÅŸavirlik alanlarında çalışanlarına ve/veya bu alanlarda çalışmak isteyenlere güncel ve evrensel, kuramsal ve uygulamalı bilgi ve beceri kazandırmak; çalışanların verimli ve yetkin hale gelmesini saÄŸlayarak, ülkemizde enerji etkin, sürdürülebilir, güçlü kimliÄŸe sahip binalar üretilmesi için Ä°stanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü çatısı altında 2. ÖÄŸretimde Cephe Tasarımı ve Teknolojisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı kurulmuÅŸtu. Cephe Tasarımı ve Teknolojisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı üç dönemden oluÅŸuyor. Ä°lk dönemde öÄŸrenciler cephe sistemi tasarımı ve tüm süreçleri hakkında bilgi sahibi oluyorlar. Ayrıca cephe sistemleri ve malzemeleri konusunda kuramsal teknik bilgilerini geliÅŸtiriyorlar. Ä°kinci dönemde, cephe sistemini etkileyen fiziksel çevre koÅŸullarıyla iliÅŸkili yapı fiziÄŸi konularında tasarım, performans geliÅŸtirme, ölçme ve deÄŸerlendirme alanlarında bilgi ve beceri sahibi oluyorlar. Üçüncü dönemde ise cephe sistemlerinin üretim, yapım/montaj ve yönetimi konularında alınan teknik derslere paralel olarak ve üç dönem boyunca aldıkları tüm derslerin bütünleÅŸik olarak iÅŸlendiÄŸi bir dönem-mezuniyet projesi ile eÄŸitimlerini tamamlıyorlar. Programın güçlü ve zengin akademik kadrosu, malzeme ölçeÄŸinden yapı elemanı ve bileÅŸenleri ölçeÄŸine kadar yapı fiziÄŸi ve bina performans sistemleri konusunda temel teknik bilgiyi tasarıma girdi olacak ÅŸekilde veriyor. Programda tasarım bilgisi, cephe sisteminin konsept tasarımından itibaren uygulama ve yenileme dahil tüm süreçleri için veriliyor ve teknik bilgilerle destekleniyor. Performans tabanlı teknik bilgiler seçmeli derslerde verilen bilgilerle desteklenirken, edinilen bilgileri kullanma becerisinin geliÅŸtirilmesine yönelik olarak, zorunlu laboratuvar ve alan ölçmeleri ve simülasyon programlarının kullanılması saÄŸlanıyor. Tasarım tabanlı bilgiler seminer ve atölye çalışmaları ile desteklenirken, bütünleÅŸik tasarım bilgisi entegre tasarım stüdyosu olarak da adlandırılabilecek dönem-mezuniyet projesi ile ölçülüyor. Ä°lk dönem 25 öÄŸrenci almıştık fakat bu sayıyı bu sene 20’ye düÅŸürdük. Bizi gururlandıran bir konu da, Cephe Tasarımı ve Teknolojisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı mezunlarımızın, Program’dan mezun olmaları nedeniyle yurtdışında da iÅŸ bulmaları oldu...”

Paydaşlar sorunların farkında
“Ä°nÅŸaat sektörünün lokomotifi olan çatı ve cephe sektöründe yer alan çok iyi firmalar var... Bunlar, yurt içinde talebin nispeten azalmasıyla yurt dışında iÅŸler yaparak kalitelerini orada da ispatlıyorlar. Bunun yanı sıra çatı ve cephe sektöründe yer alan tüm paydaÅŸlar, sektördeki ticari ve akademik tüm sorunların farkındalar ve bu sorunların çözülmesi ve sektörün geliÅŸmesi için tüm zaman, enerji ve kaynaklarını kullanmaya çalışıyorlar... Bu konuda ciddi adımlar atılıyor. Ayrıca, bu sorunların çözümünde üniversiteler ve diÄŸer ortaöÄŸretim kurumlarıyla iÅŸbirliÄŸi yapma konusuna çok açıklar. Kendi bilgi birikimlerini ve maddi olanaklarını olabildiÄŸince paylaşıyorlar. Bu da üniversite- sanayi iÅŸbirliÄŸi açısından son derece olumlu bir durum yaratıyor...”

İnovatif malzemelerin pek şansı olamıyor
“Sektörde inovatif malzemelerin geliÅŸtirilmesi için giriÅŸimler var ama bu konuda son kullanıcı ve tüketicinin tepkileri çok önemli... Üretilen inovatif ürün piyasada alıcı bulamıyorsa, ki çoÄŸu zaman bulamıyor, bu sefer firmalar da haklı olarak inovasyona çok yönelmiyorlar. DiÄŸer taraftan mesela bitkilendirilmiÅŸ cephe sistemleri geliÅŸtiriliyor ama daha henüz Türkiye’de binaların büyük çoÄŸunluÄŸunda ısı yalıtımı bile yok. Daha yalıtım bilinci tam olarak oluÅŸmamış bir piyasada inovatif malzemelerin ÅŸansı çok olamıyor maalesef. Üretici firmalar da yatırımın piyasada karşılığını alamayınca doÄŸal olarak sistem pek ilerleyemiyor...”

Su Yalıtım YönetmeliÄŸi daha detaylı olmalı
“Dünya nüfusu artıyor, enerji kaynakları tükeniyor, kaynakların daha etkin bir biçimde kullanılması zorunluluÄŸu ortaya çıkıyor. Dolayısıyla yasal düzenlemeler de bunlara baÄŸlı olarak geliÅŸiyor. Benim uzmanlık alanlarımdan biri de su yalıtımı... Ülkemizde son dönemde bir Su Yalıtımı YönetmeliÄŸi çıktı. GeçmiÅŸe nazaran tabii ki iyi bir durum ama bu yönetmeliÄŸin daha detaylı olması gerektiÄŸine inanıyorum. Özellikle Avrupa’da mevzuat öyle detaylı hazırlanmış ki, bu yönergeleri takip eden herhangi birisi, mimar veya mühendis olmasa bile gayet saÄŸlıklı bir yalıtım yapabilir...”

Disiplinlerarası çalışılmalı
“Yasal düzenlemeler ve ısı, su, ses, yangın gibi konularda artan performans talepleri iÅŸi karmaşık hale getirdiÄŸinden süreçte birçok uzmanın bir arada çalışması gerekiyor. Mesela bir cephe sisteminde, performans talepleri artan sesle ilgili bir önlem alınmaya çalışılırken yangın güvenliÄŸiyle ilgili bir detay atlanabiliyor. Bunun önüne geçilebilmesi için disiplinlerarası çalışılması bir gereklilik haline geliyor.