~ makale •• Alüminyum Malzeme; Uretim Teknikleri ve Mimaride Kullanımı Y. Mimar Yasemin ERBIL / Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Y. Mimar Z. Sevgen PERKER/ Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 1. Giriş Teknoloji, en genel tanımıyla insan ihtiyaçlarının etkin biçimde karşılanması amacıyla, araştırma ve geliştirme çalışmaları sonucunda elde edilen tekniklerin üretimde kullanılmasıdır (Tekin ve diğer, 2006). Teknolojik değişim ise, genel bir tanımlamayla üretim düzeninin değiştirilmesi olarak ele alınmakta ve malzemelerin üretim şekli ile üretilen ürünlerin teknik özelliklerinin değişmesi anlamına gelmektedir (Şaylan, 2003). Özellikle 1980'Ii yıllardan itibaren dünya bir teknolojik değişim sürecine girmiştir. Bu süreçte bilgisayar teknolojisinin gelişimiyle birlikte yapı malzemelerinin üretiminde bilgisayar destekli tasarım (CAD) ve bilgisayar destekli üretim teknolojileri (CAM) önem kazanmıştır (Baktır, 2006). Yaşanan teknolojik gelişmeler doğrultusunda yapıya özgün bileşen üretiminin mümkün hale gelmesiyle, mimaride biçimsel çeşitliliğin önü açılmış ve mimarların tasarım özgürlüğü artmıştır. Yapı malzemeleri ve yapım tekniklerinin de farklılaşmasıyla sonuçlanan bu süreçte, metal malzeme ve alaşımlarının üretim teknikleri farklılaşmış ve mimarideki kullanım alanı genişlemiştir. Mimaride meÇAT&I CEPH•E OCAK-ŞUBAT/ 2009 tal malzemenin kullanımı binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu süreçte değişen teknoloji ve gereksinimler doğrultusunda metal malzeme ve malzeme alaşımlarının üretim tekniklerinin çeşitlendiği ve geliştiği görülmektedir. Bu bağlamda alüminyum malzeme ve alaşımlarının günümüz mimarisinde önem kazandığı bilinmektedir. 2. Mimaride Alüminyumun Yeri ve Önemi M.Ö. 500'Iü yıllardan itibaren kullanıldığı bilinen alüminyum, doğada bileşikler halinde bulunmaktadır. Malzemenin endüstriyel anlamda üretilmesi, 19. yüzyıla dayanmaktadır. Günümüzde ise çelikten sonra yapıda en çok kullanılan metal olan alüminyumdur. Malzemenin hafiflik, korozyon direnci ve kolay işlenebilirlik özellikleri, mimaride sıklıkla tercih edilmesini sağlamaktadır. 1900'Iü yılların başlarında yapı malzemesi olarak kapı-pencere doğrama elemanlarında ve 1950'Ierden itibaren özellikle hızla gelişen cephe kaplama sistemlerinde yoğun olarak kullanılan alüminyum, sözü edilen kullanımlarının yanı sıra ışıklık, güneş kırıcı, bölme elemanı, küpeşte, korkuluk şeklinde de yapıya girmektedir (Arduç, 1996, Anonim, 2007). 3. Alüminyum Malzemenin Eldesi, Teknik Özellikleri ve Üretim Teknikleri Alüminyum, doğada alüminyum boksit olarak bulunmaktadır. Dünyada özellikle tropikal iklim bölgelerinde yoğun olarak bulunan boksit, alüminyum malzemenin özünü oluşturmaktadır. Alüminyum, yerkabuğunda diğer metallerden daha fazla bulunmasına rağmen, alüminyum boksit bileşiğinin alüminyuma indirgenmesinin yüksek düzeyde enerji gerektirmesi, metal olarak ancak 19. yüzyılın ilk yarısında elde edilebilmesine neden olmuştur (Frisch ve Frisch, 1998, Eriç, 1994). 3. 1. Alüminyumun Eldesi Alüminyum yapı malzemesinin üretimi günümüzde beş aşamalı olarak gerçekleştirilmektedir. Üretimde 1. Aşama Alüminyumun üretiminde birinci aşamayı, maden işletmeleri tarafından cevherin çıkarılması oluşturmaktadır. Doğada saf halde bulunmayan alüminyumun, işlenmesi ekonomik bakımdan en uygun cevheri, alüminyum hidroksit içeren boksit cevheridir (Anonim, 2007).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=