Ekolojik mimarlık mevcut arazi verileri, iklimsel veriler ve doğal çevre göz önünde bulundurularak bir mimari yapının yerleşiminde, tasarımında ve malzeme seçiminde yapının enerji ihtiyacını en aza indirgemeyi amaçlamaktadır. Ekolojik yapı, doğal çevre ve kaynaklar üzerindeki etkisi minimum derecede olan, doğayla uyumlu bir şekilde tasarlanan, enerji etkin ve sağlıklı sistemlerin kullanıldığı yapıdır. Geleneksel Türk Evi çatı ve cephe sistemlerinde kullanılan biçim, form ve malzeme doğa, çevre ve insan sağlığı dikkate alınarak tasarlanmıştır. İklim ve Çevreye Uygunluk Farklı iklim ve coğrafyaya sahip bölgelerde bulunan Türk Evi örnekleri, kuruluş biçimi açısından değişiklikler gösterir. Değişik bölgelerdeki Türk evleri incelendiğinde, evlerin genelde sokağa sıralı bir biçimde yan yana yerleştikleri ve kimi evlerin sokağa bakan çıkmalarıyla dışa dönük yapıya sahip, kimi evlerin ise avluya açıldıkları, ancak avluyu çeviren komşu evlerin duvarlarıyla süreklilik oluşturdukları görülür. Binaların kümelenmesi ile daha fazla açık alanlar korunmuş, yapma çevrenin doğal çevre üzerindeki etkileri azaltılmıştır. Eğer arazi eğimli bir arazi ise o zaman evler bu eğime uygun olarak yerleştirilmiştir (3 ). İklim koşullan Türk Evi geleneği sistemini etkilemiştir. Aynı zamanda plan tiplerini oluşturur ve kullanılan malzemeyi sınırlar. Geleneksel yerleşmelerde yapı birimleri iklim koşullarına uyumlu olarak yönlendirilmiş, yerleşme dokuları iklim koşullarına en uyumlu dolu ve boş ilişkileri sağlayacak biçimde bir araya getirilmiştir. Yerleşme dokusu içinde oluşturulan boşluklar iklimle uyumlu dış mekanlardır. Geleneksel yapıların bazen iç avlular aracılığıyla içe dönük bir mekan düzenlemesine sahip olmalarına karşın, bazen mekanların tümünün dışa dönük olması da iklim koşulları ile uyumludur. Her evde yazlık ve kışlık yaşamaya uygun mekanlar tasarlanmıştır. Geleneksel Türk Evi genellikle tek katlı olmasına rağmen zamanla kat Şekil 1. Geleneksel Türk Evlerinin araziye göre yerleşimi ve sokak yapısı (6) sayısı artmıştır. Esas kat, doğal ışık, güneş, hava ve manzaradan yararlanma amacıyla mümkün olduğunca zeminden yüksek tutulmuştur. Ara kat veya orta kat genellikle alçak tavanlı küçük pencereli, kış yaşamına daha uygundur. Çatılar dört yana eğimli kırma çatı ve geniş saçaklıdır. Küçük ya da büyük mutlaka bir bahçe bulun.maktadır. Evler genelde gün doğuşuna bakmaktadır. Açık, yan açık ve kapalı mekanlar, dört mevsiminin bütün özelliklerini yaşama olanağı verir. Çatı ile son kattaki odaların tavanları arasında bir hava yastığı oluşturularak, yerleşmede tümüyle topografyaya ve iklim şartlarına uyulmuştur. Soğuk ve yağışlı iklimlerde, yağışların fazlalığı çatıların uzun saçaklı ve mükemmel yapılmalarını zorunlu kılmıştır. Bu iklime karşı, daha iyi korunmuş ve daha kolay ısıtılabilen "kışlık odalar" yapının uygun yerine konulmuş, pencereler ve kapılar daha küçüktür. Ara kat şeklinde biçimlenen bu odalarda yükseklik azaltılmış, ısıdan kazanç sağlamak maksadıyla ahır üzerinde yer seçmişlerdir. Üst kat rutubetten korunmak üzere bu mekanda yer alan ahşap direkler üzerinde yükselmiştir ( 3 ). Cephe ve çatı sistemlerini de çevreye ve doğaya uyum etkiler ve biçimlendirir. Evlerin cepheleri yüksek duvarlarla çevrilerek dış iklim ve sese karşı yalıtım sağların11ştır. Sokakların iki yanında bulunan yüksek avlu duvarları ve çıkmalar gün boyunca gölgeli alanlar oluşturur. Çıkmaların ortaya çıkmasında sosyal ve kültürel olduğu kadar, iklim ve doğal ışık ihtiyacının da etkisi olmuştur. Geleneksel Türk Evinde ahşap pencere kanatlarının açılma türleri bölgelere göre değişiklik gösterir. İklim önemli bir etkendir. Uygun iklimlerde pencere boşluğu yalım bir tek kapakla korunmuş, camlı kanat gerekmemiştir. Ancak sert iklimlerde ısı kaybını önlemek için tüm kanadın açılması önlenmiştir.Ahşap kapıların sofa yönündeki bölümünde bir süs kemeri biçiminde üst pervaz bulunmaktadır. Bu da soğuk havalarda kanadın dayandığı bu kemere pamuklu bir perde asılarak odanın ısı yitirmesi önlenir. Çatılardaki saçaklarda geniş tutularak iklim şartlarından korunmaya çalışılmıştır. Çatılar yalın yapılmıştır, böylece su sorunu yaratmayan bir çatı tasarlanmıştır. Çatı ve Cephede Kullanılan Malzemenin Doğaya Uygunluğu Sürdürülebilir tasarımın ölçütlerinden biri de su ve malzeme gibi kaynakların korunumu ve tasarrufudur. Doğaya zarar vermeyen, geri dönüşümlü, yöresel, bölgenin iklim koşullarına uygun ısı geçirgenliğin de, üretim ve uygulamada çok enerji gerekÇAT&I CEPHEM• ART -NİSAN 12010 51
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=