6 makale alternatifler düşey, yatay ve nötr cephenin etkileridir. a) Yatay Etki: Cepheye dik perde duvarlarını birbirine bağlayan bağ kirişlerin oluşturduğu süreklilik cephede yatay etki oluşturmakta, bu da cephenin yatay olarak algılanmasına neden olmaktadır. b )Düşey Etki: Perde duvar özelliğindeki taşıyıcı elemanların cepheye dik ve tekrar eden bir öğe şeklinde yerleştirilmesi ile cephenin düşey olarak algılanması güçlenmektedir. c) Sağır Duvar: Perde duvarların cephede sık kullanılması ve cepheye paralel yerleştirilmelerinden dolayı gerçekleşmektedir. Kısıtlar: Perde duvarlı sistemlerde, boş yüzey alanının tüm yüzey alanına oranının % 60'ın altında olması gerekliliğinden dolayı bir kısıtlama vardır. Perde duvarların cephe yüzeyine paralel olarak cephede kullanılmak istenmesi durumunda sistem, kendi belirlediği miktarda boş yüzey alanına imkan vermektedir. Perde duvarların birbirleri ile bağlanmalarında, güçlü bağ kirişlerinin kullanılması; rijitliği arttırıcı olmakla beraber, cephedeki kiriş boyutlarını büyütmektedir. Perdelerin bina cephesinde boydan boya devam etmesi sonucu güçlü bağ kirişleri cephede yatay etkinin oluşmasını sağlamaktadır. Perde Duvarlı Çerçeve Sistemler Yalnızca çerçevelerle oluşturulan çok katlı yapılarda yapı yüksekliği arttıkça özellikle alt katlarda kolon kesitleri, yalnızca perdelerden oluşan yüksek yapılarda ise yükseklik artıkça tüm elemanların kesitleri çok büyümektedir. Bunun temel nedeni, elemanların artan yapı yükseklikleri boyunca yatay yükleri karşılamada yeterlilik sağlamamalarıdır. Bu nedenle perde ve çerçeve sistemler birlikte kullanılarak perdelerin büyük rijitliklerinden doğan yetersiz süneklik oranları, binaya çerçevelerin 44 ÇAT&I CEPHET·EMMUZ-A(;USTOS/2010 eklenmesiyle taşıyıcı sistemde rasyonellik elde edilmiş olunur. Perdeli ve çerçeveli sistemler genellikle 40-60 kat yükseklikler için uygundur; ancak deprem etkisi altındaki bölgelerde bu kat adetleri çok daha düşüktür. Yurdumuzda ve dünyada, çok katlı yapı tasarınıında en çok kullanılan taşıyıcı sistem perde ve çerçevelerden oluşan sistemlerdir. Çerçeve ve perde duvarlı sistemlerdeki cephe alternatifleri bu sistemler için de geçerlidir. Her iki sistemdeki (çerçeve sistemleı~ perde duvarlı sistemler) alternatifler perde duvar-çerçeve sistemlerde aynı anda farklı cephelerde algılanabilir. Kısıtlar: Çerçeve-Perde birlikteliğinden oluşan sistemlerde farklı malzeme kullanımı varsa, bunların farklı rijitliklerinin getirdiği sorunları emniyetli bir şekilde aşmak için rijit döşeme elemanlar ile birbirlerine bağlanmaları gerekliliği uygulandığı alanda sınırlı tasarını imkanı sunmaktadır. Sistemler arası malzeme farklılığı yok ise, yapı 30 kattan yüksekse, çerçeve ve çekirdeğin birbirine bağlanması gerekliliği nedeni ile kullanılan diyagonal elemanlar da cephede kısıtlamaya neden olıı1aktadır. Tüp Sistemler Birbirine yakın dış kolonlar ve kirişlerin birleşmesiyle oluşturulan çerçevelerden meydana gelen bir taşıyıcı sistemdir (Şekil 2). Dış duvarlar rüzgar yükünün tümünü ya da çoğunu karşıladığı için yapı içindeki diyagonal çaprazlamalara ve kesme duvarlarına gerek kalmaz. [ 2]. Bu cephe strüktürü delikli bir duvar görünümündedir. Tüpün rijitliği çok fazladır ve konsol kirişe benzer bir şekilde yatay yüklere karşı koyar. Tübüler sistemler çerçeveli sistemlere göre strüktürel etkinliği arttırdığı gibi strüktür malzemesinden de % 50 tasarruf sağlar. Böylece daha hafif binaların yapılabilmesine olanak verir. Strüktür tasarımcıları tübüler sistemleri yüksek bina taşıyıcı sistemleri arasında en etkin, en ekonomik ve en emniyetli strüktürler olarak göster- • • • • • • • • • □ Şekil 2: Tübüler Sistem Şemaları mektedir. [4] Taşıyıcı özellik olarak farklı yük aktarıınları yapılabileceği için cephe etkileri değişmiştir. Kullanılacak malzeme inıkanları doğrultusunda, bina yüksekliği doğrultusunda algılar değişecektir. a) Düşey Etki: Bina cephesinde sık olarak kulJanılan kolonların sürekliliğinin sağlanması, boşlukların düşeylik etkisi verecek şekilde yerleştirilmesi ile oluşturulınaktadır. b) Diyagonal Etki: Çelik binalarda bina cephesinde etkili olarak diyagonal elemanların eklenmeleri sonucu veya betonarme binalarda bina cephesindeki dolulukların diyagonal oluşturacak biçimde tertiplenmeleriyle oluşmaktadır. c) Dama Tahtası Etkisi: Tüp sistem cephesindeki elemanlardan kolon, kiriş ve boşluk oranlarının aynı ağırlıkta uygulanması, cephedeki boşlukların düşeyde ve yatayda aynı oranda kullanılması sonucu oluşmaktadır. Kısıtlar: Tüp sistemlerde sık kolon ve derin kiriş kulJanımı, ayrıca boşluk oranlarının korunması gerekliliği cephe alternatiflerini kısıtlamaktadır. Bu sistemlerdeki kare veya kareye yakın plan biçinuenmelerinin tercihi ise ki.itlebiçimini kısıtlamaktadır. Tübüler makaslarda ise diyagonal eleman kullanımı cepheyi kısıtlamaktadır. Ayrıca sık kolonlu tüp sisteınlerde tamamen işlevsel nedenlerle alt katlarda strük-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=