miştir. Üst sıra pencerelerin, camın olmadığı dönemlerde ahşap kapaklar ile kapatılan pencerelerin yerine ışık vermesi amacıyla yapılmış olduğu düşünülmektedir. Tepe pencerelerinin en önemli işlevi ise yazın ısınan havanın yükselip bu boşluklardan çıkarak doğal havalandırmanın yapılmasını sağlamaktır. Eğimsiz toprak damlar bu iklim bölgesinin bir diğer karakteristik özelliğidir. Kerpiç bu yörede taş ile birlikte en çok kullanılan malzemedir. Sıcağa ve soğuğa karşı çok iyi bir yalıtkan olan kerpiç, mekandaki nemi de dengeler. Bu iklim bölgesinde, güneş ışınımının etkisinin azaltılması için cephede alınan bazı diğer önlemler ise pencere alanlarının ve sayılarının azaltılması ve hatta pencerelerin yükseğe yapılarak döşemeden yansıyarak gerçekleşecek olan zemin radyasyonunun engellenmesi, evlerin dış cephelerinin beyaz veya açık renklere boyanarak güneş ışınımına karşı yutuculuğunun azaltılması, evlerin tamamının ya da bir bölümünün toprağa gömük olarak inşa edilmesi olarak sıralanabilir [5], [6]. Soğuk iklim bölgesi: Soğuk iklim bölgelerinde kareye yakın plan tipleri olan evler, ısı kaybının azaltılması için en az dış cephe alanına sahip olacak şekilde ve mümkün olduğu kadar kompakt inşa edilirler. Evlerin bir bölümünün toprağa gömük olması da soğuk iklim bölgelerinde sık karşılaşılan bir durumdur. Burada da amaç, soğuk rüzgarlara maruz kalan ve ısı kaybına neden olacak bina cephesi yüzey alanını azaltmaktır. Pencerelerin küçük olması ve evlerin bitişik nizamda düzenlenmesi soğuk iklim bölgesinde alınan önlemlerden bazılarıdır. Sıcakkuru iklim bölgesinde, sıcaklığın etkisinin içeri girmesini engellemek için alınan bütün önlemler, soğuk iklim bölgesinde bu kez sıcaklığın etkisinin dışarı çıkmasını engellemek için kullanılır. Bina kabuğunun ağır malzemeden yapılmış olması ve yüksek termal kütlesi bu kez evin içinden dış mekana ısı geçişini engelleyecek şekilde işlev görür. Aralarındaki tek fark, soğuk iklim bölgesinde binaların cephelerinin güneş ışınımına karşı yutuculuğunun yüksek olması için koyu renkli olmasıdır [5]. Soğuk iklim bölgesi evlerinde iklimin sert etkisine karşı alınan en önemli önlem, evlerin güneye yönlendirilmesidir. Sofanın etrafında çeşitli biçimlerde sıralanan birinci kat odaları genellikle yazın kullanılır. Bu odalar ışığı çok alacak şekilde geniş ve çok pencerelidirler. Zemin kat ise kışlık mekan olarak kullanıldığından daha az pencerelidir. Soğuk iklim bölgesinin olumsuz etkilerinden korunmak için evlerin kuzey ve doğu cephelerinde daha az sayıda ve daha dar pencereler, ancak güney ve batı cephelerinde ise daha geniş alanlı ve daha sık pencereler öngörülmüştür. Soğuk iklim bölgesi evlerinde yaygın çatı tipi kırma çatıdır. Yukarıda ülkemizde farklı iklim bölgelerinde çoğunlukla rastlanan geleneksel cephe örneklerinin özellikleri kısaca açıklanmıştır. Ülkemizin bu konuda zengin örneklere sahip olduğu bilinmektedir. Bu örneklerin incelendiği araştırma çalışmalarından yola çıkarak, ülkemizde farklı iklim 263 lim bölgesi mimarisinde cephe pencereleri genellikle iki s›ral› olarak düzenlenmifltir. Üst s›ra pencerelerin, cam›n olmad›¤› dönemlerde ahflap kapaklar ile kapat›lan pencerelerin yerine ›fl›k vermesi amac›yla yap›lm›fl oldu¤u düflünülmektedir. Tepe pencerelerinin en önemli ifllevi ise yaz›n ›s›- nan havan›n yükselip bu boflluklardan ç›karak do¤al havaland›rman›n yap›lmas›n› sa¤lamakt›r. E¤imsiz toprak damlar bu iklim bölgesinin bir di- ¤er karakteristik özelli¤idir. Kerpiç bu yörede tafl ile birlikte en çok kullan›lan malzemedir. S›ca¤a ve so¤u¤a karfl› çok iyi bir yal›tkan olan kerpiç mekandaki nemi de dengeler. Bu iklim bölgesinde, günefl ›fl›n›m›n›n etkisinin azalt›lmas› için cephede al›nan baz› di¤er önlemler ise; pencere alanlar›n›n ve say›lar›n›n azalt›lmas› ve hatta pencerelerin yükse¤e yap›larak döflemeden yans›yarak gerçekleflecek olan zemin radyasyonunun engellenmesi, evlerin d›fl cephelerinin beyaz veya aç›k renklere boyanarak günefl ›fl›n›m›na karfl› yutuculu¤unun azalt›lmas› evlerin tamam›n›n ya da bir bölümünün topra¤a gömük olarak infla edilmesi olarak s›ralanabilir [5],[6]. 5. Ulusal Çat› & Cephe Sempozyumu Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarl›k Fakültesi T›naztepe Yerleflkesi - ‹zmir 15-16 Nisan 2010 Il›ml›-nemli, Il›ml›-kuru iklim bölgesi S›cak - Kuru ‹klim Bölgesi S›cak - Nemli ‹klim Bölgesi So¤uk ‹klim Bölgesi Duvarlar: ‹ç mekanda konfor koflullar›n› sa¤layacak yal›t›m de¤erine sahip duvarlar Pencereler: Gerekli ›s› kontolünü sa¤layacak büyüklükte aç›kl›klar Çat›lar: Uygun izole edilmifl e¤imli çat› Duvarlar: ‹ç mekanda konfor koflullar›n› sa¤layacak yal›t›m de¤erine sahip duvarlar, gölgeleme elemanlar›, eyvan ve revaklar Pencereler: Gerekli ›s› kontolünü sa¤layacak büyüklükte aç›kl›klar, (avlu taraf›nda daha büyük, d›fl cephede küçük aç›kl›klar) Çat›lar: Uygun izole edilmifl düz çat› Duvarlar: Is› depolama kapasitesi düflük, aç›k renkli, günefl ›fl›n›m› yans›t›c›l›¤› yüksek duvarlar, hafif konstrüksiyon Pencereler: ‹ç ve d›fl mekan aras›nda hava hareketlerine izin veren direkt günefl ›fl›n›m›ndan korunma amac› ile gölgelendirilen, genifl aç›kl›klar Çat›lar: Hava hareketine izin veren yüksek ve e¤imli çat› Duvarlar: Is› depolama kapasitesi yüksek, iyi izole edilmifl masif duvarlar Pencereler: ‹yi izole edilmifl, gerekti¤inde çok katl› caml› aç›kl›klar Çat›lar: ‹yi izole edilmifl, e¤imli çat› az Tablo 1: İklim Bölgelerine İlişkin Geleneksel Cephe Özellikleri ÇATI & CEPHE • KASIM - ARALIK / 2011 43
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=