makale Resim 3. Cumalıkızık Geleneksel Konutlarında Özgün Cephe Özellikleri daha kullanışlı hale getirmek amacıyla yapılmıştır. Köşe çıkmalarla, köşe parselde yer alan geleneksel konutlarda karşılaşılmaktadır. Köşe çıkması olan geleneksel konutların alt kat duvar köşelerinin pahlandığı görülmektedir. Çıkma altlarında kullanılan ve genellikle sade olan ahşap payandaların yanı sıra az sayıda görülen süslemeli payandalar ise cepheye zenginlik katan önemli cephe unsurlarıdır. Çıkma genişliklerinin az olduğu örneklerde payanda kullanılmadığı görülmektedir. Cumalıkızık geleneksel konutlarının önemli cephe unsurlarından bir tanesi pencerelerdir. Konut cephelerinde genellikle ½ oranına sahip olan düşey sürme sistemli ya da kanatlı ahşap pencereler görülmektedir. Her iki pencere tipi de yatayda ve düşeyde kullanılan kayıtların sayıları bakımından çeşitlenmektedir. Cumalıkızık’ta tepe penceresi olan az sayıda geleneksel konut bulunmaktadır. Tepe pencerelerinin kareye yakın formlarda oldukları bilinmektedir. Cumalıkızık geleneksel konutlarının diğer bir cephe unsuru da iç mekândaki mahremiyetin sağlanması amacıyla kullanılan pencere kafesleridir. Sözü edilen kafeslerin ince ahşap çıtaların çapraz çatılması ile paralelkenar boşluklar elde edilecek biçimde oluşturulduğu görülmektedir. Ayrıca bazı konut örneklerinde pencere önlerinde süslemeli bel tahtalarının kullanıldığı bilinmektedir. Cumalıkızık geleneksel konutlarının genellikle sağır olan ahşap hatıllı taş duvarları üzerinde tek açıklık, giriş kapılarıdır. Sözü edilen kapılar genellikle iki kanatlı olup ahşap malzeme ile oluşturulmuş sade görünümlü yapı elemanlarıdır. Az sayıda konutun giriş kapısının tek kanatlı olduğu görülmektedir. Giriş kapıları üstü açıklıklı ve üstü açıklıksız olmak üzere iki tiptedir. Kapı üzerindeki açıklıklar biçimsel farklılıklara sahiptir. Kapı açıklıklarının yapılmasındaki amaç hava dolaşımının sağlanmasıdır. Dövme demirden yapılmış kapı tokmakları ise cepheyi zenginleştiren önemli elemanlardandır. Cumalıkızık geleneksel konut cephelerinin bitiş elemanı olarak ele alınabilecek olan saçaklar ise genellikle altı kaplamasız olarak bırakılmıştır. Köşe parsellerde yer alan konutların saçaklarında köşe dönüşlerinin yuvarlatılması cepheye ayrı bir zenginlik katmaktadır [13,14,15]. Cumalıkızık geleneksel konutlarından özgün cephe detayları Resim 3’te yer almaktadır. Buraya kadar irdelenenler ışığında genel bir değerlendirme yapılacak olursa; Cumalıkızık geleneksel konutlarının özgün cephelerinin geleneksel konutun iklimsel ve doğal veriler ile yakın çevre verileri ışığında oluşturulduğu gerçeğini doğrudan yansıttığı söylenebilmektedir. Yerleşimin yaşadığı yoğun kış koşulları geleneksel konutlarda “kışlık” ve “yazlık” kat olmak üzere iki farklı kat kullanımını beraberinde getirmiş, yazlık katlarda yüksek tavanların, çok sayıda pencerenin; kışlık katlarda ise alçak tavanların oluşu bir yandan iç yaşamın dışa yansımasına neden olurken, diğer yandan cepheye bir zenginlik katmıştır. Cumalıkızık geleneksel konutlarının oluşturulmasında kullanılan malzemenin yakın çevreden temin edilmiş olması da cepheye doğrudan yansımış, tüm örneklerde zemin katların ahşap hatıllı taş duvarları, pek çok örnekte üst katların kerpiç dolgulu ahşap duvarlarının sıvasız bırakılmış olmasından, cepheler yerel malzeme kullanımının algılanmasına olanak tanımaktadır. Cumalıkızık geleneksel konutunda cepheyi oluşturan tüm unsurların konuttaki iç yaşantıyı, mimaride faydalı alan kullanımı anlayışını ve estetik-biçimsel tercihleri yansıttığını da söylemek olanaklıdır. Mahremiyet unsuru ile oluşturulmuş pencere düzeni ve pencere kafesleri dönemin sosyal yaşantısını yansıtan en güzel örneklerdendir. Çıkma hareketleri ile kullanışlı hale getirilen, böylelikle doğal ışık ve havanın bolca alınabildiği üst kat mekânları, köşe parsellerde alt katta sokağın genişletilmesi amacıyla yapılan köşe pahları konutun oluşturulduğu dönemde mekânsal gereksinimlere ve mimaride faydalı alan kullanımına verilen önemi göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Diğer yandan çıkma desteği olarak kullanılan payandaların, emniyet amaçlı yapılan pencere önü bel tahtalarının aynı zamanda estetik elemanlar olarak ele alınmaları ve süslemeli biçimlerde oluşturulmaları da dönem insanının hem mimari sorunlar için faydaya yönelik çözümler aramasına hem de estetik anlayışına işaret Çıkmasız Cephe Örneği Çıkmalı Cephe Örnekleri Pencere Önülü Bel Tahtası Çıkma Desteği Kafesli Pencere 58 ÇATI & CEPHE • EYLÜL - EKİM / 2013
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=