Çatı ve Cephe Sistemleri Dergisi 72 Sayı (Ocak-Şubat 2018)

cativecephe.com Çatı ve Cephe / Ocak-Şubat 2018 43 tasarladığı Arap Dünyası Enstitüsü binasının cephesidir. Bu cephe aynı zamanda iklime uyarlı bina cephele- rinin bilinen ilk uygulamalarındandır. 1981-1987 yılları arasında inşa edilmiş olan bu yapının güneye bakan cep- hesinde, günışığına uyarlı elektropnö- matik sistemle kontrol edilen 30 bin adet alüminyum malzemeli mekanik diyafram kullanılarak gün ışığı kontrolü sağlanmıştır (Orhon, 2013). Işık miktarı artınca diyaframlar kapanarak içeriye daha az ışık almakta, azalınca açılarak içeriye daha fazla ışığın girmesini sağ- lamaktadırlar. Detaylı olarak tasarlanarak inşa edil- miş bir iklime uyarlı yapı cephesinin iki görevi vardır. Birincisi, ısıtma-soğut- ma-aydınlatma-havalandırma çözüm- leri ile binanın enerji etkinliğine katkıda bulunması; ikincisi ise iç mekânda kon- for koşullarını sağlamasıdır. Böylelikle değişen dış koşullara göre kendini uyar- larken aynı zamanda iç mekân konfor koşullarını da sağladığı için bu cepheler daha az enerji tüketimini sağlaması ile enerji korunumlu binalar inşa edilme- sine katkıda bulunurlar. Bu çalışmada İngilizce “Adaptive Facade” terimine karşılık olarak kul- lanılan “Uyarlı Cephe” terimi yerine akademik literatürde kimi zaman “Adaptif Cephe” terimi de kullanıl- maktadır. Ancak TDK Türkçe Sözlük’te “Adaptif” kelimesi yer almamaktadır. Anılan sözlükte “Uyarlı” kelimesinin karşılığı “Uyumlu” olarak verilmektedir. Buna göre “Uyarlı” kelimesi “Uyum sağlayan; kendisini değişen koşullara uyarlayan” anlamına gelmektedir. Bu nedenle “Adaptive Facade” teriminin karşılığı olarak, cephe “Çevresel etken- lere/koşullara kendini uyarladığı” için “Uyarlı Cephe” tanımının kullanılması tercih edilmiş olup, bu durumda iklim- sel koşullara göre kendini uyarlayan cepheler de “İklime Uyarlı Cephe” şeklinde tanımlanmıştır. Benzer bir analoji (benzeşim) ile bina/yapı cep- heleri/kabukları pek çok çevresel, işlev- sel, sosyal gereksinime uyarlı olarak tasarlanabilirler ve buna uygun olarak tanımlanabilirler; örneğin “Günışığına Uyarlı”, “... İşlevine Uyarlı”, “Gürül- tüye Uyarlı” vb. Uyarlı cepheler, çevreye, kulla- nıcılara veya nesnelere uyarlı olmak üzere üç farklı şekilde tasarlanabilir- ler. Çevreye/iklime uyarlı cepheler, değişen günışığı, yağmur, rüzgar vb. gibi çevresel/iklimsel faktörlere göre kendini uyarlarken aynı zamanda iç mekan konfor koşullarını da sağ- larlar. Kullanıcılara uyarlı cepheler, kullanıcıların aktivitelerine veya ihti- yaçlarına göre kendilerini uyarlarlar. Örneğin Allianz Arena (2005, Münih, Herzog&de Meuron) örneğinde, fut- bol stadyumunun cephesindeki ETFE panellerin renkleri, takımların renklerini gösterecek şekilde değişmektedir. Nes- nelere uyarlı cepheler, binanın içindeki veya yakın çevresindeki nesnelere ken- dini uyarlayabilir. Örneğin bir cephe, yakınındaki bir nesneden gelen sesi -örneğin bir aracın rahatsız edici sesini- algılayıp, bu sesin bina içindeki etkisini azaltacak biçimde kendini uyarlayabilir (Orhon, 2016). Uyarlı cephelerin, dış koşullara cevap verebilmesi iki şekilde olur: - Kendisini uyarlı yapan bir sisteme sahip olması, - Kendisini uyarlı yapan bir mal- zeme ile inşa edilmiş olması. Bu çalışmada incelenen örnekler, birinci maddeye örnektirler; yani cep- heyi iklime uyarlı yapan bir sisteme sahiptirler. Çalışmanın dördüncü bölü- münde bu örnekler ele alınacaktır. 4. UYARLI CEPHE ÖRNEKLERİ 4.1. Al Bahr Kuleleri, Abu Dhabi Uyarlı cephelerin uygulanmış en belirgin örneklerinden birisi Al Bahr Kuleleri’dir. 2012 CTBUH Ödülleri programında, CTBUH Yenilik Ödü- lü’nü kazanmış ve Orta Doğu ve Afri- ka’nın En İyi Yüksek Binası Finalisti olmuştur. Uygulanan cephe tasarımı, Şekil 1. Arap Dünyası Enstitüsü binasının günışığına uyarlı güney cephesi ve bu cepheden detay (Winstanley, 2011). Şekil 2. Binanın dıştan görünümü (solda) ve gölgeleme elemanı detayı (Holloway, 2013)