Çatı ve Cephe Sistemleri Dergisi 75. Sayı (Temmuz-Ağustos 2018)

cativecephe.com Çatı ve Cephe / Temmuz-Ağustos 2018 49 aktiviteleri sonucunda yapay alanlar oluşturarak doğal ortamlardan farklı atmosfer sıcaklığı oluşturmaktadır. Bu farklı özelliklerinden birisi de günümü- zün en önemli konularından biri olan iklim değişiklikleri ve bölgesel sıcaklık- ların oluşmasına neden olan kentsel ısı adasıdır. Kırsal alanlarda güneş enerjisi her- hangi bir engele takılmaz iken bitki ve topraktaki suyun buharlaşmasında kul- lanılır. Kentlerde ise bitki örtüsünün ve doğal arazi örtüsünün az olması nedeniyle gelen güneş radyasyonun bir kısmı kentlerde yüksek katlı binalar, sokak genişlikleri gibi kent geometrisini etkileyen unsurlar tarafından absorbe edilerek, geri yayılımında gecikmelere neden olmaktadır. Kentteki yapılar ve asfalt yollar tarafından gün boyu emi- len ışıma daha sonra ısıya dönüşerek tekrar ortama salınır ve kentteki hava sıcaklığını artırır. Gece olduğunda kent- teki yapılar ve asfalt yollar gün boyu absorbe ettikleri güneş enerjisini yavaş bir şekilde atmosfere gönderirler. Dolayısıyla atmosferin sıcaklığı kır- sal alanlarda çabuk soğur iken, kent- lerde yavaş gerçekleştiğinden, belirgin sıcaklık değişikliklerine neden olmak- tadır. Açık alanda, kent merkezinde kalan konuma göre geceleri daha fazla soğuma meydana gelmektedir. Kent merkezindeki binalarla çevrili alandaki gece sıcaklığının açık alandakine göre farkının 4°C’ye kadar çıktığı gözlen- mektedir [3]. Bunun sonucunda kent- lerde iklim değişikliğine neden olarak kent ve kırsal alanlarda önemli ölçüde sıcaklık değişimleri meydana gelmek- tedir. Kentsel alanların, etraftaki doğal alanlardan daha sıcak olmasına neden olan bu sıcaklık olayı “Kentsel Isı Adası” olarak tanımlanmıştır [4]. Kentsel ısı adaları, atmosferin farklı katmanları için farklı özelliklerde olup, farklı oluşum mekanizmalarına sahip- sonucunda atmosferde tutulan enerji ile yeryüzünde tutulan enerji birbirin- den farklı olup, gelen enerjinin büyük bir kısmı yeryüzünde tutulmaktadır. Böylece, güneşten gelen enerji, radyas- yon (ışıma) yoluyla yeryüzünü ısıtmış olmaktadır. Isınan yeryüzüne teması sonucunda, kondüksiyon yoluyla da atmosfer ısınır ve sonrasında, içerisinde konveksiyon (dikey hava hareketi) baş- lar. Bu sayede yerdeki enerji atmosfere geçer. Yeryüzündeki su molekülleri de buharlaşarak atmosfere geçer. Atmos- ferdeki yoğunlaşmaya bağlı olarak içerilerinde sakladıkları gizli ısı da atmosfere enerji aktarımına neden olur. Geriye kalan enerji, yeryüzün- den uzun dalga radyasyonu olarak salınır [10]. Bu açıklamaların sonu- cunda aynı enerji bilançosuna sahip alanların aynı sıcaklık değerlerine sahip olması beklenirken, günümüzde böyle olmayıp iklim, bitki örtüsü, kentleşme gibi etkenler mikro ölçekte değişim- lere; mezo ölçekte ise kentlerde ısı adası oluşumuna neden olmaktadır. Hatta, bu etkilerin kıtasal boyutlara ulaşması ile makro ölçekte sıcaklık değişiklikleri meydana gelebilmektedir. 2. KENTSEL ISI ADASI Kentler, üzerinde yer aldıkları doğa parçalarını her yönü ile değiştirerek yeni çevresel koşullar yaratırlar. Böl- genin topoğrafyası, ekolojik yapısı, atmosferik özellikleri değişmekte, ayrı bir ekolojiye ve farklı bir atmos- fere sahip olmaktadır [11]. Kentlerde yoğunlaşmış ısı üreten kaynakların yer alması, kentsel yüzey malzemelerinin gündüz saatlerde güneşten gelen ısıyı depolayıp, geceleri bırakması, yaz ve kış aylarında kullanılan iklimlendirme cihazları gibi etkiler sonucunda kent üzerinde toz kubbeleri oluşmaya başla- mıştır (Şekil 2.1). Böylece kentler, insan Şekil 1.2. Atmosferin enerji bilançosu Şekil 2.1. Kent Isı Adası oluşumu