Çatı ve Cephe Sistemleri Dergisi 75. Sayı (Temmuz-Ağustos 2018)

cativecephe.com Çatı ve Cephe / Temmuz-Ağustos 2018 51 yayılım ise, maddenin kendi içinde enerji dolaşım kapasitesidir. Bu iki özellik, özgül ısı türevleridir ve özgül ısı ile birleştiklerinde, maddelere enerjiyi hapsetme veya enerjiyi transfer etme kabiliyeti kazandırırlar [10]. Tablo 1.’de görüldüğü üzere kentsel alanlarda ter- mal yayılım ve termal iletkenlik diğer arazi örtülerine göre en yüksek değere sahiptir. Şehir yüzeylerinde kullanılan asfalt, taş, beton, cam gibi absorbe özelliği yüksek malzemeler koyu renkleri, mat ve pürüzlü yüzeyleri ile ısıyı emerek depolarlar. Koyu renkteki bina malze- meleri ile absorbsiyon doğru orantılı olarak artmaktadır. Bu durum şehir- lerdeki yüzey malzemelerinin enerjiyi alma ve depolama süresini artırmak- tadır. Şehirlerde albedo değerlerinin düşük olması, yüksek net radyasyona neden olmakta ve sıcaklık değerleri art- maktadır [5]. Şekil 3.1’de çeşitli kentsel yüzey malzemelerinin albedo (yansıtı- cılık) değerleri gösterilmiştir. Sıcak güneşli bir yaz gününde çatı ve kaldırım gibi kentsel yüzeyler 27-50 °C iken, kırsal alanlar, daha gölgeli ve nemli yüzeylere sahip olması nedeniyle genellikle daha serin olmaktadır [8]. Yoğun yapılaşmanın olduğu alanlarda kentsel ısı adası etkisini azaltabilmek için bina yüzeylerini kaplayan mal- zemelerin yansıtıcı katsayıları daha yüksek, güneş enerjisini soğurmaya elverişli malzemeler seçilmelidir. Şekil 3.2.’de bina cephesinde tuğla duvarın bir kısmına beyaz şerit uygulanarak termal ölçümle yüzeyin sıcaklık etkisi gösterilmiştir. Şekil 3.2.’de görüldüğü üzere albedo yüzey sıcaklığını önemli bir ölçüde etkilemektedir. Tuğla duvardaki beyaz şeritler yaklaşık 3-5 °C (5 -10 °F) sıcaklığı düşürmekte olup, diğer tuğla duvara göre daha soğuk olmaktadır [8]. Yeryüzünde sıcaklık dağılımını etki- leyen önemli parametrelerden biri, güneş ışınlarının gelme açısıdır. Güneş ışınları bir yatay yüzeye ne kadar dik gelirse yüzey tarafından emilme o kadar artar ve dolayısıyla yüzey sıcak- lığı artar [13]. Çatılar, kent yüzeyle- rinde güneş ışınına maruz kalan en açık yüzeylerdir. Bu bağlamda güneş enerjisinin yapılı çevrede ısı enerjisine dönüşmesi sonucu ortaya çıkan kentsel ısı adası oluşumunda, çatılarda kul- lanılan malzemenin rengi, özgül ısısı, yansıtıcı özellikleri önem taşımaktadır. Yapılan bir araştırmada yüzey sıcaklığı verisinde çok yüksek değerler veren alanların bir kısmının fabrika vb. gibi büyük binalara ait metal malzemenin kullanıldığı çatılar olduğu gözlenmiştir [3]. Bu bağlamda, kentsel ısı adası etki- sini azaltacak yöntemlerden biri olan “serin çatılar” değerlendirilecektir. 4. SERİN ÇATILAR VE SERİN MALZEMELER Serin çatılar, serin malzemeler kullanılarak güneş ışınlarını yansıtan, özellikle sıcak iklim bölgelerinde yaz aylarında binanın soğutulmasına yar- dımcı olarak bina kullanıcılarının enerji ihtiyaçlarını önemli bir ölçüde azaltan sürdürülebilir bir çatı teknolojisi olarak tanımlanabilir [6]. Tablo 1. Bazı arazi örtülerinin termal yayılım ve termal iletkenlik özellikleri Şekil 3.1. Kentlerdeki farklı yüzeylere ait albedo değerleri Arazi Örtüsü Thermal Yayılımı (Wm -1 K -1 ) Thermal Yayılımı (m 2 s -1 x10 -6 ) Su 0.15 100 Bataklık 0.74 2.2 Kum 0.57 1.05 Karışık Arazi 0.52 1.33 Çayır 0.52 1.33 Fundalık 0.24 0.30 Çalılık 0.52 1.33 Karışık Orman 0.80 2.16 İğne Yapraklı Orman 0.80 2.16 Şehir 140 2.93 Şekil 3.2. Yüzeyde Albedo - sıcaklık etkisi