Çatı ve Cephe Sistemleri Dergisi 77. Sayı (Kasım-Aralık 2018)

cativecephe.com Çatı & Cephe / Kasım-Aralık 2018 51 zemesi seçimi olmalıdır. Kaplama mal- zemesi seçiminde malzemenin mimari tasarımla uyumlu olması, iklim koşul- larına karşı direnci, kullanım ömrü gibi etkenlerin yanında, yağış suyu ile etkileşiminin de dikkate alınması gerek- mektedir. Zira çatı kaplama malzeme- leri üretildikleri malzemelerin özellikle- rinden dolayı yağış sularının toplanma- sına doğrudan etki etmektedir. Bundan başka toplanacak yağış sularının kulla- nım amacı da bu duruma eklenmelidir. Her ne kadar arıtma sistemleri gelişmiş olsa da içme suyu olarak kullanılması amaçlanan durumlarda malzeme seçi- minde özellikle bitüm esaslı malzemeler toksin özellik gösterebileceği için tercih edilmemelidir. 3. ÇATI YÜZEYLERİNDEN YAĞIŞ SUYU TOPLANMA HESABI VE ÖRNEK UYGULAMA Yağış sularının depolanmasında en fazla verimi alabilmek için toplama alanlarına düşen yağış suyu miktarı hesaplanabilmektedir. Bu hesapla- mada yağış sularının yatay düzlemde düşeceği alan, malzeme çeşitliliğinde çeşitli unsurlara göre belirlenmiş akış katsayısı ve yağış miktarı kullanılmak- tadır. Bu bağlamda genel olarak çatı yüzeylerinden elde edilecek su mikta- rını belirlemede kullanılan denklem [1]; [Q= c x i x A] dir. Burada; Q: m 3 /süre ya da lt/süre sonunda elde edilen su miktarı, c: Yağışın akışa dönüştürülme katsayısı, i: mm/saat’te m 2 ’ye düşen yağış miktarı, A: yatay düzlemde çatıların kapladığı m 2 alandır. Akış katsayısı “c”, birim zamanda yağış toplama alanından iletim kanal- larına varan su miktarı ile bu bölgeye düşen maksimum yağış miktarı arasın- daki orandır. Bu oran 0-1 arasındadır ve belirli etmenlere bağlı olarak değiş- mektedir. Bunlar [1]; - Çatı kaplama malzemesi, - Yüzey sıcaklığı, buharlaşma durumu, - Damlaların çatı yüzeyinden sıçraması, - Rüzgâr-yağmur etkileşimi gibi etmenlerdir. Toplanacak su miktarını belirlemede kullanılan “c” katsayısı, tüm malzeme- ler için dış ortam koşulları aynı olduğu varsayıldığında su emme oranı, pürüz- lülük, yıpranmışlık gibi durumlara göre değişiklik göstermektedir. Bu katsayılar Çizelge 1’de belirtilmiştir [1]. Örnek uygulamada, yağmur suyu toplanmasına yönelik hesaplamalarda çalışma alanı olarak Karadeniz Bölge- si’nin batısında yer alan Karabük ili Saf- ranbolu ilçesi seçilmiştir. Safranbolu, kültür varlıkları sayesinde UNESCO World Heritage City listesinde yer alan bir kenttir. Bölge, İç Anadolu ile Kara- deniz bölgeleri arasında iklim geçiş kuşağında yer almaktadır. Yağışlar, Karadeniz ikliminin etkisiyle mevsim- lere dağılmakla birlikte karasal iklim etkisiyle en çok yılın ilk yarısında görül- mektedir [4]. Yağış suyunun toplanmasına yöne- lik yapılan hesaplamalar yapılırken Safranbolu ilçesi özelinde iklim verisi olmadığı için 2005-2014 yılları ara- sındaki Karabük ili yağış verilerinin en yüksek, ortalama ve en düşük yağış miktarları kullanılmıştır (Çizelge 2). Çizelge 1. Malzeme türüne göre akış katsayısı [1,3] Malzeme Su Emme Oranı Akış Katsayısı (c) Kil Esaslı Malzemeler % 13 Yıpranmış Eski: 0,75 Yıpranmamış Eski:0,80 Yeni: 0,90 Çimento Esaslı Malzemeler % 3-17 Yıpranmış Eski: 0,60 Yıpranmamış Eski:0,70 Yeni: 0,80 Metal Malzemeler %0 Dalgalı Eski: 0,70 Dalgasız Eski: 0,75 Dalgalı Yeni: 0,85 Dalgasız Yeni: 0,90 Bitüm Esaslı Malzemeler %0-20 Yıpranmış Eski: 0,70 Yıpranmamış Eski:0,75 Yeni: 0,80 Polimer Malzemeler %0-0,8 Yıpranmış Eski: 0,80 Yıpranmamış Eski:0,85 Yeni: 0,90 Cam Malzemeler %0 0,90 Doğal Taş Malzeme %3 Yıpranmış Eski: 0,20 Yıpranmamış Eski:0,35 Yeni: 0,50 Bitkisel Malzemeler %15-150 0,05-0,10