Çatı ve Cephe Sistemleri Dergisi 77. Sayı (Kasım-Aralık 2018)

cativecephe.com Çatı & Cephe / Kasım-Aralık 2018 54 makale (%17,64), çimento esaslı malzeme (%25), bitkisel malzemeler (%50) ve doğal taş malzeme (%60) şeklinde oluş- maktadır. Genel olarak malzemelerin eski ve yeni durumları karşılaştırılmasında avantaj sıralamasının kısmen değiştiği tespit edilmiştir. Örneğin; başlangıçta aynı miktarda yağış suyu toplama imkânı sunan bitüm esaslı ve çimento esaslı malzemeler zamanla kayıp ora- nına ve miktarına göre kendi aralarında yer değiştirmektedir. Aynı şekilde poli- mer malzemelerin kil esaslı malzeme- lere ve dalgasız metal malzemelere göre üstünlük sağladığı görülmektedir. 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Doğal unsurların (rüzgâr vb.) dışında çatı kaplama malzemeleri de yapısal özellikleriyle yağış sularının toplanma- sında etkili olmaktadır. Bu özellikler, suyu bünyesinde kullanma, gözenekli yapısı sayesinde yüksek emme oranına sahip olma, malzeme sertliği dolayısıyla yağış damlalarının çarpıp sıçraması ve ısı tutumu gibi değişkenlerdir. Yapılan alan çalışmasında kaplama malzemele- rinin hammaddelerinden kaynaklanan bu özelliklerine bağlı olarak çatılardan farklı miktarlarda yağış suyu toplandığı ve bu durumun malzemelerin zamana bağlı dayanıklılık durumlarına göre değişiklik olduğu gösterilmiştir. Yapılan alan çalışması sonucunda, çatı kaplama malzemeleri karşılaştırıl- dığında, malzemelerin zamana bağlı değişim durumlarına rağmen cam malzeme ile kaplı çatılardan en yüksek miktarda; bitkisel malzemelerle kaplı çatılardan ise en düşük miktarda yağış suyu toplandığı görülmüştür. Eskiyip yıpranma durumuna göre oluşabilecek kayıp su miktarı en fazla doğal taş mal- zemede; en az ise (cam malzemeden sonra) bitkisel malzemelerde olduğu ortaya çıkmıştır. Doğal süreç içerisinde bütün mal- zemelerin zamanla eskiyip yıpranması olağan bir durumdur. Ancak, alan çalış- masında belirtildiği gibi, çatı kaplama malzemelerinin zamana bağlı yıpranma durumları farklılık göstermektedir. Bu nedenle ilk yapımda ekonomik koşullar içerisinde uzun süre kullanım imkânı veren ve en az su kayıp miktarı sağla- yan çatı kaplama malzemelerinin tercih edilmesi önemlidir. Örneğin; Safran- bolu için bir değerlendirme yapıldı- ğında bina tasarımına bağlı olarak tarihi yerleşim alanında kil esaslı malzeme- lerin; diğer alanlarda ise sırayla cam, polimer ve kil esaslı malzemelerin, diğer tasarım ölçütleri de dikkate alınarak, tercih edilmesi daha fazla yağış suyu- nun toplanmasında faydalı olacaktır. Ayrıca kullanım ömrü tamamlanmış olan çatı kaplama malzemelerinin yeni- leri ile değiştirilerek yağış sularının etkin bir şekilde toplanması sağlanmalıdır. Yapıların ilk inşası sırasında kulla- nım ömrü uzun, bölgenin mevcut doğal ve yapay ortam koşullarına dayanıklı, yağış suyu toplanmasında en az kayıp oluşturan ve en uygun maliyette çatı kaplama malzemeleri tercih edilmeli- dir. Bu tercihler, yüksek verimde su toplanmasını ve uzun vadede tasarruf elde edilmesini destekleyecektir. Böy- lelikle su kaynakları verimli kullanılarak sürdürülebilirliğe katkı sağlanacaktır. Uygun çatı kaplama malzemesinin seçilmesi ve yağış sularının toplana- rak yapı ölçeğinde kullanılması, büyük ölçekte düşünüldüğünde, şehir atık su şebekesine verilmekte olan su mikta- rını azaltacaktır. Bu durum olası sel felaketlerinin önlenmesinde bir tedbir olmakla birlikte atık su arıtma tesis- lerinin yüklerini hafifleterek zaman, mekân, iş gücü vb. birçok alanda ve alt yapıların bakım onarım işlerinde de tasarrufu artıracaktır. Çatılarda gerçekleştirilebilecek bu gibi uygulamalar doğal yaşamın sür- dürülebilirliğine de katkı sağlayacaktır. Çalışmanın, bundan sonra yapılacak çalışmalara temel olması beklenmek- tedir. KAYNAKLAR 1. Doğangönül, Ö. ve Doğangönül, C., 2009. Küçük ve Orta Ölçekli Yağmursuyu Kullanımı, Teknik Yayınevi, s. 7-10, 33-41, 50-52, 58-62, 72-79, Ankara. 2. Toydemir, N. ve Bulut, Ü., 2010. Çatılar, YEM Yayın, s.10-98 İstanbul. 3. Genç, E., 2011. Çatı Kaplama Ürünlerinin Seçiminde Ürün Bilgilerinin Düzenlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, s.12-127, İstanbul. 4. Tunçözgür, Ü., 2012. Dünden Bugüne Safranbolu, Safranbolu Belediyesi Kültür yayınları/1, s. 27, 28, Karabük. 5. Anonim (Karabük Meteoroloji İl Müdürlüğü), 2015. 2005-2014 Karabük Yağış Verileri, Karabük Meteoroloji İl Müdürlüğü, Karabük. 6. İnternet: Google Haritalar, 2017 Safranbolu Çalışma Alanı Uydu Görüntüleri, https://www.google . com/maps/@41.2530611,32.6805 792,3894a,20y,90h . 7. Bektas, İ. 2016. Değişen İklim Koşullarında Çatı Kaplama Malzemelerinin ve Yağmur Suyu Toplama Sistemlerinin Verimliliğinin İncelenmesi: Safranbolu Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, s.81-114, Karabük.