A makale Çatı Tasarımında Malzeme Dr. Mahmut KÖSE Kapra İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti. Çatı, yapıda estetik, tamamlayıcı bir tasarım unsuru ve sağladığı iklimsel konfor değerleri sayesinde yaşa mekanlar oluşturma adına önemli yapı birleşenlerinden biridir. Bu özelliğiyle mimarlık ve mühendislik disiplinlerinde sıkça ele alınmaktadır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde, "bir yapının, evin damını kuran parçaların bütünü" olarak açıklanan çatı kelimesinin dilimizde yaygın olarak kullanılan eşanlamlısı olan "dam", "yapıları dış etkilerden korumak amacıyla Üzerlerine yapılan, çoğu kiremit kaplı bölüm" olarak tanımlanmıştır. Geleneksel çatı tiplerinde, yoğun olarak kullanılan malzeme ve detayları, düz hatıllar, kemerler, yontulmuş doğal taş plaklar, demir, döküm, metal kısımlar, taş, toprak veya pişmiş toprak çatı kaplamaları, saman-kamış karışımı dam örtüleri ve benzeri iken, günümüzdeki modern çatı bileşen ve donanımları oldukça gelişmiş ve değişmiştir. Genellikle üst çatı elemanları olarak adlandırdığımız çatı kaplama ve alt katmanları ile çatı aksesuarları, çatı alt sisteminde bir dizi betonarme kiriş, çelik veya ahşap makas ya da kemer ve benzerinden oluşan elemanlar tarafından taşınmaktadır. Çatı saçak kısımlarında yer alan dere, oluk ve alın bölümleri işlevlerinin yanı sıra bina dış çizgilerine katkı sağlamaktadır. İç mekan tarafında çeşitli amaçlarla asma tavan şeklinde ek bir tavan kaplaması yapılarak ısıtma-havalandırma tesisatı, ısı, su, akustik izolasyonlar, iletişim ve elektrik hatları ve bunun gibi alt yapı elemanlarının 2 ÇAT&I CEPHE• MAYIS-HAZİRAN/ 2007 yerleştirilebilmeleri için gerekli boşluğu sağlamakta hem de iç mekanı tamamlayan estetik bir bitirme elemanı görüntüsü vermektedir. Günümüzde, çatı konstrüksiyonu, yalıtım ve kaplama malzemelerindeki gelişim ile sağlanan olanaklar, farklı yapı türlerinde form ve detay çeşitliliğini sağlamıştır. Bu çeşitlilik beraberinde sorunlar da getirmiştir. Kimi zaman estetik kaygılar nedeniyle farklı formlarla tasarlanmış bir çatıda yapının sürdürülebilirliği açısından; kimi zaman ise yapılan yanlış malzeme tercihleri ve/veya yanlış detay uygulamaları nedeniyle yapının hizmete girmesi ile beraber sorun ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, sözü edilen sorunlar için kategoriler halinde eğimli çatı malzeme seçenekleri değerlendirilip çeşitli öneriler sunulmaktadır. Çatı, detayları farklı malzemeler içeren bir dizi katmandan oluşur. Sistematik yaklaşım açısından, konstrüksiyon, alt ve üst örtü malzemeleri şeklinde bir sınıflandırma yapmak yararlı olacaktır. Tasarım aşamasında çatının konstrüksiyon ve alt-üst örtü malzemelerinin belirlenmesi başlıca dört önemli karar sürecine bağlıdır. Bu süreçler: • Çatı form ve dokusu, • Bu formu oluşturmaya olanak veren ve yapının genel taşıyıcı sistemi ile uyum gösterecek taşıyıcı sistem, • Yapının konumu ve cinsine bağlı olarak gerekli ısıl konfor şartlarını sağlamak üzere kullanılacak yalıtımlar, • Çatı altı mekanının kullanımına bağlı olarak çatı alt kaplaması ve tesisatlardır. Çatı İçin Malzeme Seçim Kriterleri Basit bir çatı tasarımında yer alması gereken temel elemanlar, çatı kaplaması, su yalıtımı, buhar dengeleyici, ısı tutucu, saçak, dere ve kenar detayları olarak sayılabilir. Bu temel elemanlar için uygun malzeme seçim kriterleri altı ana maddede ele alınmıştır. 1. Çatı kaplaması: Çatı kaplamalarından beklenen performansı sağlayabilmek için öncelikle verilmesi gereken karar, çatı eğimi ve formu konusundadır. Eğimi fazla olan ve parabolik formlar içeren çatılar için kolay şekil alıp uygulanabilen, hafif ve yüzeyi fazla kaygan olmayan malzemelerseçilmelidir. Bu tanıma uygun olarak kullanılabilen malzemeler piyasada "shingle" adıyla bilinen pestil şeklindeki kaplamalar ve kurşun, bakır gibi suya ve dış çevrenin bozucu etkilerine dayanımlı ince metal levhalardır. Metal levhaların yüksek maliyetleri ve zahmetli işçilikleri sebebiyle bitüm ve asfalt emülsiyonları içeren pestil şeklinŞekil 1: Çatıda üst kaplama malzemesi mimari ve estetik gereksinimleri karşılamalıdır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=