Çatı ve Cephe Sistemleri Dergisi 81. Sayı (Temmuz-Ağustos 2019)

cativecephe.com Çatı ve Cephe / Temmuz-Ağustos 2019 35 cek Awards of Merit Ödülü’ne değer bulunan proje, ödülünü 14 Ekim 2019 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilecek törende alacak. Korozyon çok çok önemli bir konu... 4-5 sene önce Fransa’da mimarlar arasında yapılan bir ankette, Fransız mimarlar niçin çelik kullanmadıkla- rını anlatırken, üç neden sıralıyorlar; yangına karşı hassasiyet, korozyon ve pahalılık. Pahalılık, göreceli bir konu ve aslında bir yafta. Çeliğin bazen ilk yatırım maliyeti daha pahalı olabilir ama hesaplamayı yaşam döngüsü için yaparsanız, her zaman daha ekonomik olduğu gözükür. Ekonomiklik ile paha- lılığı birbirinden ayırmak lazım. Ve bu konuda kamunun ön ayak olması şart. Korozyon ve yangın konuları da bir yafta aslında. Çünkü yangın tehdidi bugünkü şartlarda ortadan kalktı. Çünkü çok uygun boya ve kaplama sistemleri ve tasarım yöntemleri geliş- tirildi. Dolayısıyla artık bunlar bugün bir tehdit değil. Bazen öyle tarif ediyor- lar ki sanırsınız çelik ile çıra eşdeğer... Korozyonsa çok daha genel bir konu. Biz korozyonu sadece çelik için değil, çevre adına, ülke adına önemsiyoruz. Dünya korozyon yüzünden yılda 2,5 trilyon dolar kaybediyor. Bunun, alı- nacak tedbirlere bağlı olarak ortalama yüzde 25’i geri kazanılabilir. Yani her yıl milyarlarca dolar Türkiye’nin kasa- nında kalabilir. Bunu kazanabilmek için yapmamız gereken eğitim ve araş- tırmadır. ÇATI&CEPHE: Türkiye’de ve dün- yada çeliğin yapılarda kullanım ora- nıyla ilgili bilgi alabilir miyiz? YENER GÜR’EŞ: Dünya üzerinde üretilen çeliğin yaklaşık yarısı yapılarda kullanılıyor. Tabii bunda sadece taşı- yıcı sistemlerde kullanılan çeliği değil, tüm çeliği kastediyoruz. Yani donatı çeliği ya da inşaat demiri değimiz malzemeler, çatı-cephe kaplamaları, döşemelerde kullanılan saclar dahil olmak üzere yapılarda kullanılan çelik, üretilen çeliğin yüzde 50’si. Türkiye’de ise kullandığımız çeliğin yaklaşık üçte ikisi profillerden, üçte biri yassı mamul- den oluşuyor. Gerçekten çatı ve cep- helerde, kompozit döşemelerde çok miktarda sac kullanıyoruz. Bunun dışında bir kolon veya kirişin toplam ağırlığının yaklaşık yüzde 15’i taban plakası, birleşim parçaları, berkitme gibi yassı mamuldür. Çelik taşıyıcı sistemlerin gelişmiş ve sürdürülebilirlik konusuna önem veren ülkelerde oranı oldukça yüksek. Amerika’da binaların yüzde 50’si çelik taşıyıcı sistemli. İngiltere’de bu rakam olimpiyatlardan önce yüzde 70’lere kadar çıktı. Şu anda yüzde 40-45 mer- tebelerinde. Almanya ve Fransa’da yüzde 30 civarında. İran’da yüzde 50’nin üzerinde. Bizde ise yüzde 5-6 diyoruz ama bunun da temel sebebi endüstriyel yapıların yaklaşık yarısı- nın çelik taşıyıcı sistemli olması. Ama konutlarda yüzde 1-1,5 mertebesinde. Bu rakamların Türkiye’de son zaman- larda biraz artmasının sebebi de köprü, stadyum ve havaalanları gibi yapıların artması. ÇATI&CEPHE: Çeliğin çatı ve cep- helerde kullanımı?.. YENER GÜR’EŞ: Bu bizim için çok önemli bir konu... Hafif Çelik Yapılar Teknik Komitemiz özellikle bu konuda çalışmalar başlattı. Cephelerin hesap yöntemlerinde zorluklar çekiliyor. Mühendislerin bu konudaki eğitimleri konusunda bazı eksiklik veya sıkın- tılar olduğu ifade ediliyor. Bunun üzerine bütün cephecilerle birlikte cephe mühendisliği konusuna eğilme kararı aldık. Cephe mühendisliği, yapı mühendisliğinin, çelik konstrük- siyonun bir parçası ama özel önem gösterilmesi gereken bir şey. Çünkü orada normal binalarda hesaba kat- madığınız rüzgar yükleri gibi birtakım unsurlar da hesaba katılıyor. Tabi yangınla ilişkilendirme konusu da çok önemli olacaktır. O bakımdan cephe mühendisliği konusunda bir çalışma başlatmayı ve bu çalışmayı CEPHE- DER ile koordineli yürütmeyi prensipte benimsedik. ÇATIDER ile de bir koordinasyon yaptık. Büyük binaların çatılarında, aydınlık olsun diye genellikle çelik kullanılıyor. Geniş açıklıkları en kolay çelikle geçebiliyorsunuz. Çelik-cam kombinasyonu mimaride çok benim- senen bir şey. 1999 depreminde Ford fabrikasında hemen hemen bütün kolonlar kırılmış veya çatlamıştı. Eğer çatı çökseydi altında milyar dolarlık tezgahlar mahvolacaktı. Ama kırılan veya çatlayan kolonları çelik çatı tuttu. Dolayısıyla çelik yapıların böyle bir avantajı da var. Çatı konusu önemli. Deprem riski dolayısıyla yapıların olabildiğince hafifletilmesi, dolayı- sıyla metal çatıların yaygınlaştırılması gerektiğine inanıyoruz. Diğer taraftan hala Türkiye’de kalıp tahtalarından çatı konstrüksiyonları yapıldığına şahit oluyoruz. Bu tehditlerin bertaraf edilmesi için çalışmalar yürütüyoruz. Ayrıca çelik binalarda unsurlar fabrikalarda, mili- metrik imal edildiğinden hata oranları oldukça az oluyor. Bu nedenle binala- rın çatılarında hafif çelik veya kutu pro- fillerden oluşan yapıların yapılmasını öneriyoruz. Dolayısıyla çatı ve cephe ülke ekonomisi, imalatçı ve tüketici için de çok önemli. Bir de çatılarda yangına karşı hassasiyeti de gözden geçirmek lazım. O yüzden yanmaz malzeme olan çeliğin kullanılmasında büyük yarar görüyoruz.