Timur DÄ°Z
Ä°ZODER Genel Sekreteri
Beyza Tanyol
Ä°ZODER Teknik Ä°ÅŸler ve EÄŸitim Sorumlusu

Tarihçe
Cumhuriyetin kuruluÅŸ yıllarından 1960’lara kadar inÅŸaat sektörü baÅŸta ulaşım ve altyapı alanlarında olmak üzere büyük bir atılım gerçekleÅŸtirmiÅŸti. Ä°nÅŸaat sektöründeki bu atılım cumhuriyetin 50. yılı kutlamaları kapsamında 30 Ekim 1973 yılında hizmete açılarak Asya ve Avrupa’yı birbirine baÄŸlayan BoÄŸaz Köprüsünün inÅŸa edilmesi ile taçlandırılmıştı. Tüm dünyada olduÄŸu gibi Türkiye’de de binalarda enerji verimliliÄŸi ile ilgili çalışmalar yaÅŸanan petrol krizleri ile hız kazanmıştır. O tarihlerde 38 milyon nüfusu ile henüz 50 yaşında genç bir cumhuriyet olan Türkiye, sanayileÅŸme yolunda adımlar atıyordu. Türkiye’nin sanayileÅŸme atağında petrolün rolü oldukça önemliydi. Türkiye 1973 yılında 12,6 Milyon ton petrol tüketirken 3,7 Milyon ton petrol üretebiliyordu. Talebin %70,8’i yurtdışından saÄŸlanıyordu. Kriz sonrası petrol fiyatlarının yükselmesi petrolü ithal eden ülkemizde sanayileÅŸme sürecini ve günlük yaÅŸamı sekteye uÄŸratmıştı. Dünya ekonomisinde 1973-74’de yaÅŸanan krizlerin sonucunda petrol fiyatlarının artması, petrol ithalatçısı Türkiye’yi olumsuz yönde etkilemiÅŸ, artan petrol fiyatları sonucu ödemeler dengesi açığının büyümesine neden olarak döviz rezervlerinin hızla erimesine yol açmıştır. Türkiye ekonomisi 1973’de 484 milyon dolar cari fazla ve 769 milyon dolar dış ticaret açığı gösterirken, 1974 yılında 718 milyon dolar cari açık, 2 milyar 245 milyon dolar da dış ticaret açığıyla karşılaÅŸmıştı.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı oluÅŸan krizin etkilerinin hafifletilmesi amacıyla; 03 Kasım 1977 tarihinde “Isıtma ve Buhar Tesislerinin Yakıt Tüketiminde Ekonomi SaÄŸlanması ve Hava KirliliÄŸinin Azaltılması YönetmeliÄŸi”ni yayımladı. Bu yönetmeliÄŸin amacı ülke ekonomisi üzerinde önemli etkiye sahip olan yakıt tüketiminde tasarruf edilmesi ve halkın saÄŸlığını tehdit eden hava kirliliÄŸini azaltılması olarak açıklanmaktaydı. Yönetmelik hem binaları hem de sanayi tesisleri için geçerliydi ve mevcut binalarında bu yönetmelik ÅŸartlarını saÄŸlaması isteniyordu. Türkiye’nin 4 sıcaklık bölgesine bölündüÄŸü bu mevzuatta, tasarımcıların yeni yapılacak binaları yönetmelikte tanımlanan 4 temel ÅŸarta uygun olarak projelendirmeleri isteniyordu.
Birinci kriter olarak; yönetmelikte tanımlanan hesaplama metoduna uygun olarak tayin edilen bina zarfının ortalama ısı geçirgenlik katsayısının tüm iller için en düÅŸük dış ortam sıcaklığına baÄŸlı olarak verilen sınır deÄŸerlerden düÅŸük olması isteniyordu.
Ä°kinci kriter ise dış cephenin ortalama ısı geçirgenlik katsayısı ile ilgiliydi. Dış cephenin ortalama ısı geçirgenlik katsayısının yönetmelikte verilen sınır deÄŸerlerin altında olması gerekiyordu.
Üçüncü kriter; ölçülen en düÅŸük sıcaklık ortalamasının -6°C’nin altında olduÄŸu illerde çift pencere veya çift camlı pencere kullanılması zorunlu hale getirmekteydi.
Dördüncü kriter ise pencerelerin sızdırmazlığının saÄŸlanması için gerekli olan tedbirlerin alınması ile ilgiliydi.
Projelendirmede dikkat edilecek bu 4 kriterin dışında yönetmelik; ayrıca apartman giriÅŸ kapılarının çift veya otomatik kapanacak ÅŸekilde olmasını zorunlu kılıyordu. Sıcak iklim bölgelerinde bu ÅŸarta uyulması zorunlu deÄŸildi. O dönemlerde Türkiye’de sadece camyünü üretiliyordu. Bu sebeple; ısıtma tesisatındaki boruların yalıtılması ve radyatörlerin arkasına 3cm kalınlığında camyünü levha konulması yönetmelikle zorunlu hale gelmiÅŸti. Yönetmelik mevcut binaların ise; ölçülen en düÅŸük sıcaklık ortalamasının -6°C’nin altında olduÄŸu illerde çatıların 5cm cam yünü ile yalıtılmasını zorunlu kılmıştı. Ayrıca bu illerdeki binalardaki pencerelerin, çift pencere veya çift camlı pencere üniteleri ile deÄŸiÅŸtirilmesi isteniyordu. Sıvı yakıtlı kazanların kullanıldığı yapılarda kazan çıkış suyu sıcaklığını dış hava sıcaklığına göre ayarlayan otomatik kontrol sistemi ile donatılmaları yönetmelikçe zorunlu hale getirilen bir diÄŸer husustu. Ä°lave olarak ısıtma tesisatı borularının; boru çapına baÄŸlı olarak yönetmelikte verilen kalınlıklarda camyünü ile yalıtılması zorunluydu. Yönetmelik ısıtma sistemini kullanan kiÅŸilerin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca eÄŸitilmiÅŸ olmasını ve 10 yıllık kazanların deÄŸiÅŸtirilmesini ÅŸart koÅŸmaktaydı.
Bayındırlık ve Ä°skân Bakanlığı belediyelerin imar yönetmeliklerine ısı yalıtımı ile ilgili hususların eklenmesi ile ilgili 31 Ekim 1981 tarihinde bir yönetmelik yayımladı. 4 sıcaklık bölgesine göre yapı elemanlarının izin verilen en büyük ısıl geçirgenlik katsayılarının tanımlandığı bu yönetmelikte ayrıca pencere ve dış duvar ortalama ısıl geçirgenlik katsayılarına yönelik sınırlamalar bulunuyordu. YönetmeliÄŸe göre hesaplamalar TS 825 “Binalarda Isı Yalıtımı Kuralları” standardına göre yapılacak ve yönetmeliÄŸin ÅŸartlarına uyulduÄŸu ısı yalıtım projesi ile belgelendirilecekti. Yönetmelikte; toplam pencere alanlarının döÅŸeme alanının %15’ini geçmemesi, 2. 3. ve 4. sıcaklık bölgelerindeki binalarda çift pencere veya çift camlı pencere kullanılması isteniyordu. Pencereler ile ilgili gerekliliklere uyulması ve Bakanlık tarafından yayımlanan uygulama detaylarının gerçekleÅŸtirilmesi durumunda ise ÅŸartlara uyulduÄŸunu gösteren bir ısı yalıtım raporunun hazırlanması yeterli idi. Bu yönetmelik 1 Ocak 1982 tarihinden sonra yapılacak olan kamu binalarını ve 1 Ocak 1983 yılından sonra yapılacak diÄŸer binaları kapsıyordu.

Devamını dergide okuyabilirsiniz