DoÄŸuÅŸ Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü BaÅŸkanı Prof. Dr. Semih Eryıldız, “Cephe ve çatının özellikle ‘Yenebilir’ bitkilerle kaplanması taraftarıyım. Bina kabuÄŸuna yapılan bitkilendirmenin, saÄŸladığı gölgelemenin yanında mutlaka gıda olarak kullanılması ve koparılıp yenmesi gerektiÄŸine inanıyorum” diyor.

Çatı ve Cephe: Uzun yıllardır çalışmalarınızı ekoloji ve sürdürülebilirlik üzerine yoÄŸunlaÅŸtıran bir akademisyensiniz... Türkiye’deki bu konulardaki geliÅŸime de bire bir ÅŸahitsiniz... Biraz sizi tanıdıktan sonra, yapı sektörünün ekolojik yaklaşım anlamında nereden nereye geldiÄŸini, nereye doÄŸru gittiÄŸini özetleyebilir misiniz?

Prof . Dr. Semih Eryıldız: 1965-70 yılları arasında ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde eÄŸitim görürken hem yurtiçi hem de yurtdışından dünyadaki geliÅŸmeleri takip eden ileri görüÅŸlü hocalarımız vardı. Onlardan etkilenerek çevrenin, doÄŸanın ve doÄŸayı koruyacak geliÅŸtirecek tasarımlar yapmanın, bu doÄŸrultuda politikalar oluÅŸturmanın çok önemli olduÄŸunu anlıyorduk.

Yüksek lisans tezim de çevrebilimle ilgili ayak izinin hafif olması amacıyla, istenildiÄŸi anda sökülüp takılabilen pnömatik bir yapıydı. Özellikle deprem koÅŸullarında milyonlarca insanı kısa süre içinde barındırabilecek geçici yapılar üzerine çalışmıştım. Daha sonra yine bu kapsamda çevreyi geliÅŸtirici kentleÅŸme konusunda bir doktora tezi yazdım.

Elli yılı aÅŸan sürede ODTÜ, Gazi Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, BahçeÅŸehir Üniversitesi’nde, yurtiçi ve yurtdışında hep bu konularla ilgilendim. Ekolojik mimarlık gibi alanlarda dokuz kitap yazdım. Ünlü mimar Ken Yeang’ın Ekotasarım kitabının çevirisini yaptık.

Ayrıca kendi çizdiÄŸimiz binalarda da suyu ve enerjiyi koruyan, çoÄŸaltan, insanlara kendi çevresinde besin ve tüketim malzemesi üretimini teÅŸvik eden bir doktrin geliÅŸtirdik. Dünya Mimarlar BirliÄŸi baÅŸta olmak üzere dünya çapındaki  birçok kuruluÅŸta görevler aldım. Dolayısıyla bu doktrinin neredeyse sıfırdan hâkim deÄŸerler dizisi haline gelmesine mutlulukla ÅŸahit oldum.

Bunun yanında çevrebilimle ilgili yaklaşımlar dünyanın geliÅŸmiÅŸ bölgelerinde olmazsa olmaz hale gelmelerine raÄŸmen Türkiye’de maalesef çok da fazla uygulanamıyorlar. Ekoloji, Türkiye’de sadece dilde dolaÅŸan bir kavram olmanın ötesine pek geçemiyor. Söz konusu yaklaşımın sadece derslerde anlatılmaması, kitaplarda kalmaması, fiilen hayata geçmesi, binalarda uygulanması için mücadelemizi sürdürüyoruz. Tabii bu arada çevreyle ilgili yaklaşımın ön planda olduÄŸu yapılar yaptık. Türkiye’deki ilk ve dünyadaki en büyük toplu konut projesi olan Batıkent projesi ve Ä°skenderun Demir Çelik Ä°ÅŸletmeleri’nin lojmanlarının oluÅŸturulmasında görevler aldım. Batıkent kitabı gibi dar gelirliler için toplu konutlar konusunda yazı ve kitapları ilk yazanlardan oldum.

1977’de Ankara’dan seçilmiÅŸ Türkiye’nin en genç milletvekili olarak da parlamentoda ilk toplu konut yasasını vermiÅŸtim. Yasa defalarca iptal edilip, defalarca yeniden çıkarılırken, temel amacından uzaklaÅŸtırılarak, biraz daha ticarileÅŸtirilerek, çevreyle ilgili özellikleri ve dar gelirlilerin menfaatleri gözardı edilerek çıkarılmıştı. Åžimdilerdeyse bu yasa bir canavara dönüÅŸtü. Belediyecilik alanında da eko ağırlıklı çalışmalar yürüttüm ve danışmanlıklarım oldu. Belediyecilik çalışmalarım kapsamında toplu konutlar yanında ilk tahsisli yol, ilk metro ve ilk yeÅŸil kuÅŸak projelerinde yer aldım. Dolayısıyla hep enerji, su ve çevre anlamında, binadan baÅŸlayan, sonra mahalleye, ardından ilçeye, ile ve tüm memlekete yayılacağını umduÄŸumuz devrim niteliÄŸindeki atılımcı programları oluÅŸturmaya çalıştık. 

Çatı ve Cephe: Peki Türkiye’deki durum için eleÅŸtirileriniz ne, nereye doÄŸru gidiliyor?

Prof . Dr. Semih Eryıldız: Mimarlık bağımlı deÄŸiÅŸkendir; içinde bulunduÄŸu kültürün, toplumun niteliÄŸinin ve yönetim tarzının bir ifadesidir. Onun için mimarlığın çok iyi olması, ancak toplumun kültürü ve ekonomisinin iyi olmasıyla mümkündür. Bir ülkede her ÅŸey bozukken mimarlığın iyi olması beklenemez. Siyasetimiz ve yönetimimiz neyse, mimarlığımız da o kadar olur. Konuyla ilgili birçok eleÅŸtiri yapılabilir...

Mesela en somutu, ÅŸimdiki cumhurbaÅŸkanı zamanında, inÅŸaatlar için Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi’nden yüklenicilerin, tasarımcıların ve belediye yöneticilerinin mutabakat saÄŸlayacağı, bir uygulama ve denetim programı yapılmasını talep etmiÅŸlerdi. O zamanlar LEED gibi YeÅŸil Bina sistemleri de yeni yeni var olmaya baÅŸlamışlardı. Müteahhitlik dosyalarında yer alacak çevreyle ilgili basit bir denetim listesi, teknik ÅŸartnameydi talep edilen. Fakat uzun uÄŸraÅŸlar sonucu oluÅŸturduÄŸumuz bu çevresel deÄŸerlendirme ölçütlerini Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi’ne teslim etmemize raÄŸmen müteahhitlere ek maliyet çıkardığı için kimse uygulamıyor. Devrim niteliÄŸinde bir ÅŸeydi. 

Çatı ve Cephe: Günden güne çeÅŸitlenen yapı malzemeleriyle ilgili yorumlarınız nelerdir?

Prof . Dr. Semih Eryıldız: Ä°ç mekânlarda epoksi, alüminyum ve PVC ürünlerin kullanılmasını hoÅŸ karşılamıyorum. Yeniden dönüÅŸtürülebilen ve çevreyle ilgili malzemelere ağırlık verilmesi gerekiyor. Ürün tasarımında yeniden kullan, azalt, dönüÅŸtür çerçevesi taraftarıyız. 

Çatı ve Cephe: Sürdürülebilir mimaride çatı ve cephenin iÅŸlevi sizce nedir?

Prof . Dr. Semih Eryıldız: Biz mimar olarak çatı ve cephe ayrımını kabul etmeyiz. Mimari bir bütündür... Bunun yanında çatılarda özellikle fotovoltaik benzeri uygulamaları ne olursa olsun destekliyoruz. VatandaÅŸa bir süre sonra zarar vermeyecek uygulamaların yanındayız.

Bazı kolektörlerin kısa sürede paslanması gibi sorunları ÅŸiddetle kınıyoruz ama onun dışında en basit kolektör sistemlerine bile taraftarız. Akdeniz ve Ege’de çok büyük bir güneÅŸ enerjisi potansiyelimiz var. Fakat ucuz ve kalitesiz ürünlere yoÄŸun talep olması, bu potansiyeli doÄŸru kullanamamamıza neden oluyor.

Cepheyle ilgili ise çift cephe ve trombe duvarların çok yararlı olduÄŸunu düÅŸünüyorum.

Çift cephe yapılması halinde kontrol edilebilir bir ara mekân yaratılarak binanın ısı kayıp ve kazançlarının çok iyi bir ÅŸekilde düzenlenebileceÄŸi kanaatindeyim. Ayrıca cephe ve çatının özellikle “yenebilir” bitkilerle kaplanması taraftarıyım. Bina kabuÄŸuna yapılan bitkilendirmenin, saÄŸladığı gölgelemenin yanında mutlaka gıda olarak kullanılması, koparılıp yenmesi gerektiÄŸine inanıyorum. Yani bir asmanın veya narçiçeÄŸinin herhangi bir süs bitkisinden çok daha yararlı olduÄŸunu düÅŸünüyorum.

Yalıtımın doÄŸru yapılması gerektiÄŸine de inanıyoruz. Her yalıtım iyi deÄŸildir. Mesela bir bina, hiç nefes alma imkânı vermeden, yönüne-bölgesine, proje ayrıntılarına dikkat etmeden yalıtıldığında hem içinde yaÅŸayan insanlara hem de kendine eziyet eder. Bir felakete yol açar.