Boya Sanayisi

DOSYA 2. Sayı (Mayıs Haziran 2006)

Kimya sanayisinde yaklaşık yüzde 4,3’lük paya sahip olan boya sanayisi, Türkiye’de yaklaşık 55 yıllık bir geçmiÅŸe sahiptir. Boyalar, kullanım alanlarına göre inÅŸaat boyaları ve vernikleri, sanayi boyaları ve vernikleri, diÄŸer boyalar, diÄŸer vernikler ve tinerler olmak üzere beÅŸ gruba ayrılmaktadır.
Şirket Profili ve İstihdam

Türkiye’de boya sanayisinde faaliyet gösteren 250’ye yakın kayıtlı firma bulunmaktadır. Bunların dışında iki bine yakın kayıtsız küçük ve orta ölçekli firma olduğu tahmin edilmektedir. Büyük ölçekli 15-20 firma, üretimin yüzde 75’lik kısmını üstlenmektedir. Boya sanayisinde faaliyet gösteren firmaların tamamı özel sektöre aittir. Yirminin üzerinde firma uluslararası ortaklıdır. Boya sanayisinin var olan kurulu üretim gücünde çalışan istihdam sayısı 100-130 bin arasındadır.

Dünyada Boya Sanayisi

Dünyadaki boya piyasası 60 milyar dolar düzeyindedir. Üretim miktarı 2004 yılında yaklaşık 27 milyon ton düzeyinde gerçekleşmiştir. Üretimde pazarın yüzde 34’ü Avrupa ülkelerinin elindedir. Avrupa üretiminin yüzde 70’lik payı ise Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere tarafından üstlenilmektedir. Ancak Çin’in başını çektiği Asya ülkeleri de boya pazarında dengeleri değiştirmeye başlamıştır. Doğu Avrupa’nın da son yıllarda boya sanayisinde adı anılmaktadır. Üretim ve tüketim dengesinde ise Batı Avrupa ve Kuzey Amerika ağırlığını korumaktadır. Dünya boya üretiminin yarıdan fazlasını dekoratif amaçlı boyalar oluşturmaktadır.

2005 yılında dünya boya üretiminin 28,3 milyon ton düzeyine erişmesi beklenmektedir. Aşağıdaki çizelgede dünya boya üretiminde ülke ve bölgelere göre 2005 yılı tahminleri yer almaktadır.

Dünya boya tüketiminde en büyük oranı yüzde 29’la dünyanın en büyük boya pazarı olan ABD üstlenmektedir. Avrupa ise yüzde 23’le dünyanın ikinci büyük tüketicisidir. Dünya pazarında kişi başına boya tüketimi yaklaşık 5 kilogramdır. Ancak dünya üzerinde hiç boya kullanmayan ülkelerin veya bölgelerin varlığı dikkate alındığında bu rakamın belirleyici olmadığı ortaya çıkmaktadır. Ülkelerin kişi başı tüketim miktarları sıralamasında ABD kişi başına 22 kilogramlık boya tüketimiyle birinci sırada yer almaktadır. ABD’yi 17 kilogramla Japonya takip etmektedir. Üçüncü olan Almanya’da bu değer 12 kilogram, dördüncü olan Yunanistan’da ise 12 kilogramdır.

Dünya ticaretinde, üretimde olduğu gibi Avrupa ülkeleri, ABD ve Japonya öne çıkmaktadır. En fazla ithalat yapan ülkelerde ABD başı çekerken ihracatta en büyük pay Almanya’dadır.

Dünya boya piyasasında 10 binden fazla sayıda firma faaliyet göstermektedir. Pazarın yüzde 40’ına en büyük 10 firma sahiptir. Bu firmaların dördü uluslararası, diğerleri bölgesel olarak faaliyetlerini yürütmektedir. Son yıllarda firmalar birleşerek güçlerini artırma yoluna gitmektedir. Bu sayede rekabet koşullarına karşı dayanıklılıklarıyla kapasiteleri artacak ve önemli pazarlara yakınlaşılacaktır. 2004 yılı içinde Avrupa’da farklı ölçeklerde 32 adet firma birleşmesi gerçekleşmiştir.

Üretim

Dünya boya pazarının yüzde 2’sini Türkiye üstlenmektedir. Bu oranla Türkiye, Avrupa’nın en büyük 6. boya üreticisi konumundadır. Türk boya sanayisi pazar büyüklüğü yaklaşık 2 milyar dolardır.

Boya sanayisinde 1980-1990 döneminde ortalama yüzde 9 oranında, 1990-1998 döneminde ise ortalama yüzde 11 büyümüştür. 1999’da yüzde 15 oranında bir küçülme yaşanmış, arkasından 2001 yılı sanayi için ciddi bir çöküş yılı olmuştur. 2002 ve 2003’te toparlanan ve büyüme oranları yakalayan sanayide 2003 yılı üretim miktarı 442 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Ardından 2004 yılında bir önceki yıla göre üretimde yüzde 5,1’lik artışla üretim yaklaşık 465 bin tona yükselmiştir. 2004 yılında beklenenin oldukça üzerinde bir üretim rakamı yakalanmış durumdadır. Genel anlamda sanayide üretim ve tüketim dengeli bir seyir izlemektedir.

2004 yılında yapılan üretimin yüzde 60’ı dekoratif boyalardan (inşaat boyaları) oluşmaktadır. Dekoratif boyaların yüzde 15’i dış cephe kaplamalarında kullanılmaktadır. İkinci en çok üretilen boya çeşidi ahşap boyalarıdır. Otomotiv, gemi ve metal boyaları gibi ürünler de diğer boya üretim alanlarını oluşturmaktadır. Sanayide yüzde 30 oranında yerli hammadde kullanılmaktadır. Yıllık boya üretiminin yaklaşık yüzde 75’i büyük/orta ölçekli firmalar tarafından üstlenilmektedir. Vernik ve tiner ağırlıklı olmak üzere üretimin yüzde 25’i ise küçük ölçekli üreticiler tarafından gerçekleştirilmektedir.

Boyalar su bazlı ve solvent bazlı olarak üretilmektedir. Talebe bağlı olarak su bazlı boya üretim eğilimleri artış göstermektedir. Su bazlı boyalar özellikle çevre açısından tercih edilmektedir. Su bazlı boyaların kullanım oranı 1980’lerde yüzde 50’ler düzeyindeyken günümüzde yüzde 75’e yükselmiş durumdadır.

Türkiye’nin yıllık boya üretim kapasitesi 750 bin ton dolayındadır. Ancak bu kapasitenin yalnızca yüzde 60’ı kullanılmaktadır. Oysa Türkiye’nin var olan üretim potansiyeli, Türkiye’yi Avrupa ikinciliğine taşıyabilecek güçtedir. 2005 yılında boya üretiminde büyüme hedefi yüzde 5-10 arasında değişmektedir.

Yurtiçi Talep ve Tüketim

Boya sanayisinde üretici yüzde 20 oranında büyüme gösterirken tüketimdeki büyüme artışı yüzde 5 oranında gerçekleşmektedir. Bu durum, firmalar arası rekabeti güçlendirmektedir. Türkiye’de üretimin yüzde 80’den fazlası yurtiçi tüketimde kullanılmaktadır.

Türkiye’de kişi başı boya tüketimi yaklaşık 6 kilogramdır. Gelişmiş ülkelerdeki kişi başı tüketim bu rakamın yaklaşık beş katına karşılık gelmektedir. 2004 yılında boya tüketiminin yaklaşık 420 bin ton düzeyinde gerçekleştiği tahmin edilmektedir.

İhracat

Genellikle iç pazara yönelik çalışan boya sanayisi, son yıllarda ihracata yönelmiş durumdadır. Türkiye’nin boya üretiminin yaklaşık yüzde 15’i ihraç edilmektedir. Dünya boya ihracatında Türkiye, 2003 yılında 19. sırada yer almaktadır.

Son iki yıldır boya ihracat miktarlarında artış görülmektedir. 2004 yılında boya alanında bir önceki yıla göre yüzde 28 oranında artış gerçekleşmiş ve boya ihracatı 164 bin tona yükselmiştir. Değerdeki artış ise yüzde 31 oranında gerçekleşmiştir. DTM’nin verilerine göre boya sanayisinde 2004 yılında 142 ülkeye 177 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Son on yıllık boya ihracat değerleri aşağıdaki çizelge ve grafikte yer almaktadır.

Yandaki çizelgede son üç yıllık ihracat miktarları karşılaştırmalı olarak yer almaktadır. Görüldüğü gibi 2003 yılında ihracatta büyük bir değişiklik görülmezken, 2004 yılı ihracatın önemli oranda büyüme kaydettiği bir yıl olmuştur. Gerçekleşen yüzde 28,1 oranındaki artışla 2004’te 164 bin tonluk boya ihracatı gerçekleştirilmektedir.

Boya ihracatının ürünlere göre dağılımı aşağıda yer almaktadır:

İnşaat boyalarının ihracatında değer bazında bir önceki yıla göre yüzde 28,7 oranında artış gerçekleşmiş ve ihracat 98,7 milyon dolar düzeyine ulaşmıştır.

2004 yılında en fazla ihracatı yapılan inşaat boyası ürünü 41,4 milyon dolarlık ihracatla sentetik polimer esaslı, susuz ortamda eriyen/dağılan boya ve vernikler olmuştur. İnşaat boyaları arasında ihracat değerinde en fazla artış gösteren ürün yüzde 41,4’lük artışla macunlar, renkli çimentolar ve boyacılıkta kullanılan sıvama maddeleridir.

Ülkelere göre 2004’te gerçekleştirilen boya ihracatının değer bazında dağılımı aşağıdaki çizelgede verilmektedir:

Boya sanayisinde 2004 yılının ihracat pazarlarından en önemlisi Rusya Federasyonu olmuştur. Rusya’yı Azerbaycan ve Nahçıvan, Romanya, Ukrayna, İsrail ve Gürcistan takip etmektedir. Son yıllarda dış talebe göre üretim yapılmakta olduğundan ihracatta artış gerçekleşmektedir. Hedef pazarlar öncelikli olarak Balkanlar, Orta Asya, Doğu Avrupa ve Ortadoğu ülkeleridir.

2005 Yılı

Aşağıdaki çizelgede bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 2005 yılının ilk sekiz ayında gerçekleştirilen boya ihracatı görülmektedir.

2005 yılının ilk sekiz ayında boya ihracatı değerde yüzde 27, miktarda ise yüzde 28 oranında artış gerçekleştirmiştir. Bu artışla boya ihracatı 139 bin ton karşılığı 155 milyon dolar düzeyindedir. 2005 yılının ilk sekiz ayında da öncelikli ihracat pazarları Rusya Federasyonu, Azerbaycan-Nahçıvan, Romanya, Ukrayna ve Gürcistan olmuştur. Ayrıca Çin, Bulgaristan, Kazakistan, İran ve KKTC de diğer önemli boya ihracat pazarları arasında sayılmaktadır.

İthalat

Türkiye’nin boya alanında dünya ithalatındaki payı yüzde 3’tür. Boya sanayisinde mamul açısından ihracat ve ithalat dengesi kurulmuştur. İthalat daha çok, gemi boyaları gibi Türkiye’de üretimi yapılmayan ürünler için uygulanmaktadır. Dünya boya ithalatında Türkiye 2003’te 21. sırada yer almıştır. Boya sanayisinin hammadde ve mamul maddeler genelinde yüzde 60 oranında ithalata bağımlılığı söz konusudur. Özellikle su bazlı boyaların hammaddesinin yarıdan fazlası ithalat yoluyla temin edilmektedir. Toplam boya ve boya hammaddeleri ithalatının ise yüzde 70’i boyayıcı maddelerden (pigmentler) oluşmaktadır.

Son on yıllık boya ithalatı verilerine bakıldığında genel olarak artış eğilimi görülmektedir. Ancak 1998, 1999 ve 2001 yıllarında ithalatta gerileme yaşanmıştır. İthalatta 2002 yılından beri artış gerçekleşmektedir. Son on yılda gerçekleşen en yüksek artış oranı 2002’de yüzde 36,4 olmuştur. 2003’teki yüzde 25,2’lik artışın ardından, 2004’teki yüzde 20,7’lik artışla ithalat 1 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır.

Son on yılın ithalat değerleri aşağıdaki çizelgede yer almaktadır.

2004 yılında toplam inşaat boyaları ithalatı, bir önceki yıla göre yüzde 29,6 oranında artarak 261 milyon dolar düzeyine ulaşmıştır. Boya ithalatında inşaat boyalarının payı ise yüzde 25,7’dir. Yanda Türkiye’nin ürünlere göre son üç yıllık ithalatı yer almaktadır.

2004’te gerçekleştirilen boya ithalatında yüzde 12,4 payla en fazla sentetik polimer esaslı, susuz ortamda eriyen/dağılan boya ve vernik ithalatı gerçekleştirilmiştir. Bu ürünlerde bir önceki yıla göre ithalatta yüzde 26,3 oranında artış görülmektedir. İthalatta en fazla artış gerçekleştiren boya ürünleri yüzde 41,2 oranında artışla macunlar, renkli çimentolar ve boyacılıkta kullanılan sıvama maddeleri olmuştur. Bu ürünlerin toplam boya ithalatındaki payı yüzde 8,2’dir.

İthalat çoğunlukla AB ülkeleriyle ABD’den yapılmaktadır. 2004 yılında en fazla boya ürünü ithal edilen ülke Almanya olmuştur. İthalatında bir önceki yıla göre düşüş görülen ülkeler ise Tayvan ve Polonya’dır.

Toplam boya sanayisinde ve inşaat boyalarında ihracat ve ithalat oranları bir sonraki sayfadaki grafiklerde yer almaktadır.

İhracat ve ithalat değerlerine bakıldığında, ithalatın ihracattan çok daha yüksek oranlarda gerçekleştiği görülmektedir. Ancak ihracat son yıllarda grafikte de görüldüğü gibi artış göstermektedir.

İnşaat boyalarında da ihracat, ithalatın hemen hemen yarısı kadardır. Son yıllarda ithalatta yaşanan büyük oranlarda artış, henüz ihracata aynı oranda yansımamıştır. Ancak ihracatta da artış eğilimi görülmektedir.

BOYA SANAYİSİNİN GÜCÜ

Gelişim Potansiyeli

Bir çok diğer sanayiyle ortak faaliyet gösteren boya sanayisi, belirli standartları yakalamış olmanın yanı sıra hala büyümeye açık bir sanayidir. 55 yıllık geçmişiyle Avrupa’da ikinci olacak güce ve potansiyele sahiptir. Ekonomiyle doğrudan bağlantılı olan boya sanayisinde, genel anlamda ekonominin seyri bozulmadığı sürece büyüme yaşanacağı öngörülmektedir. 2010 yılına kadar boya sanayisinde yıllık yüzde 10 oranında büyüme olacağı tahmin edilmektedir.
 

---

R E K L A M