Mantolama Sistemlerinde Standartlar EN 13499-EN13500 ve Avrupa Teknik Onayı ETAG 004

13 Eylül 2010 | TEKNİK MAKALE 28. Sayı (Eylül - Ekim 2010)

Gökhun Kurt / Dow Türkiye Kimya Ltd. Şti. Teknik Satış Mühendisi Kurumsal ve öncü firmalar tarafından piyasaya sürülen ısı yalıtım sistemlerinde firmalar, kalite kriteri olarak genellikle Avrupa standartlarını karşılamayı hedeflemekte ve tüketiciye ilgili kriterleri karşıladıklarını ilan etmektedirler.
Kurumsal ve öncü firmalar tarafından piyasaya sürülen ısı yalıtım sistemlerinde firmalar, kalite kriteri olarak genellikle Avrupa standartlarını karşılamayı hedeflemekte ve tüketiciye ilgili kriterleri karşıladıklarını ilan etmektedirler. Isı yalıtım sistemleri kalite standartlarının Avrupa’daki uygulamasında, serbest dolaşım için CE işaretinin zorunlu olması ve ayrıca harmonize olmayan farklı standartlar bulunması, Avrupa’da ve benzer şekilde ülkemizde de ısı yalıtım paketleri arasında karşılaştırma ve tercih yapmayı zorlaştırmaktadır.
Aşağıda CE işaretlemesine esas olan teknik onaylar ve şu an için harmonize olmayan kalite standartları arasındaki farklar açıklanmaya çalışılacaktır.
EOTA, 89/106EC (CPD) Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Direktifi ile doğmuş ve amacı, yapı malzemelerinin güvenli ve teknik bariyerlere takılmadan Avrupa ülkeleri arasında CE markalı olarak dolaşımını sağlayacak Avrupa teknik onaylarını yayımlamaktır. EOTA (European Organisation for Technical Approvals) tarafından yayımlanan ETAG 004 (European Technical Approvals Guidelines 004) kriterlerine uygunluk, dış cephe mantolama ısı yalıtım sistemlerinde CE beyanı için gereken zorunlu değerlendirme sistemidir.
ETAG 004, ısı yalıtım sistemlerinin performansının bir bütün olarak test edilmesini zorunlu kılan, bir araya gelen sistem ürünlerinin (ısı yalıtım malzemesi, yapıştırıcı, sıva, donatı filesi, yüzey kaplama malzemeleri ve sistem içindeki tüm bileşenler) nihai performansını gerçek koşulları simüle eden yaşlandırma testi ile belirleyen kapsamlı bir metottur. Sadece ETAG 004’e göre onay alan ısı yalıtım sistemleri için CE belgesi düzenlenmekte ve AB ülkeleri  içinde serbest ticari pazarlanmasına olanak tanınmaktadır.
EOTA dışında CEN (European Commitee for Standartization) ve bünyesindeki CEN TC88 teknik komitesi altındaki çalışma grupları ısı yalıtım malzemeleri ile ilgili standartları hazırlar. Bu WG çalışma grupları CE işareti alınmasına olanak veren Ek.ZA içeren harmonize standartlar hazırladıkları gibi, ilgili endüstri temsilcileri, sivil toplum örgütlerinin talep ve katılımları doğrultusunda harmonize olmayan tavsiye standartlar da hazırlar.
WG çalışma grupları içinde WG18 ETICS dış cephe kompozit ısı yalıtımı sistemleri standartlarını hazırlamakla yükümlü çalışma grubudur. WG 18 üretici, sanayicilerin talepleri doğrultusunda ETICS dış cephe kompozit ısı yalıtımı standartlarını hazırlamaktadır. Bu standartlar harmonize değildir ve CE beyanına esas teşkil etmemektedir. İlgili ETICS standartlarının harmonize olması ise EOTA onayına bağlıdır ve CEN ile EOTA arasında bu konu ile ilgili görüşmeler devam etmektedir.
WG 18 çalışma grubu, ETICS standartlarını hazırlamak üzere çalışmalarına başladığında tüm ısı yalıtım ürünlerini kapsama altına alma kararı ile yola çıkmış, öncelikli olarak mineral yün (EN 13500) ve EPS (EN13499) ETICS standartları oluşturulmuştur. WG 18 çalışma grubunda şu anda XPS, fenol köpüğü, cam köpüğü vb. ürünler ile yapılacak ETICS uygulamaları için standart hazırlama kararı alınmış ve halihazırda taslak standartlar üzerinde çalışılmaktadır.
Harmonize olmadıkları halde EN 13499 ve EN 13500 TSE tarafından Türkçeleştirilerek yayımlanmıştır. Ancak Ek. ZA içermeyen bu standartlar günümüzde tavsiye standarttan öteye gitmemekte ve bu standartlara dayanarak CE beyanı yapılamamaktadır. Yukarıdaki standartlardan farklı olarak ETAG 004 teknik onayı, ETICS sisteminin içerdiği ısı yalıtım malzemesinden bağımsız olarak ısı yalıtım sisteminin toplam performansını onaylayan bir teknik onaydır. ETAG 004’e göre EOTA onayı ve CE belgesi alan sistem paketleri arasında XPS sistem paketleri de ağır test koşullarını başarı ile geçen sistemler arasındadır.
Şu an için tüm Avrupa Birliği üyesi ülkelerde geçerli belgelendirme ETAG 004‘e göre yapılmakta ve CE beyanları oluşturulmaktadır.
ETAG 004 ile üretici ve sanayicilerin talepleri doğrultusunda hazırlanan, harmonize olmayan, CE beyanına esas teşkil etmeyen EN 13499 ve EN13500 standartları doğrultusunda yapılan deneyleri kıyaslarsak, daha kısıtlı deneyler yapıldığını görebiliriz.

EN 13499 Genleştirilmiş Polistren esaslı ETICS sistemleri için yapılan başlıca testler:
-     Yalıtım sıvasının EPS levhaya yapışma kuvveti
-     Yapıştırıcının EPS levhaya yapışma kuvveti
-     Donatı filesinin çekme gerilmesi
-     Darbe dayanımı
-     Kaplama malzemesi su buharı geçirgenliği
-     Son kat kaplamamın ETICS sıvası üstüne yapışması ve dayanıklılığı.

Yukarıda sıralanan testler ise 200x200 mm’lik, 28 gün boyunca (23±2 )°C ve %(50±10) bağıl nemde bekletilen numunelerin 3 şartlandırma çevrimine tabi tutulması sonrasında yapılır.
Şartlandırma çevrimi ise, 24 saat süre ile (23±2 )°C musluk suyunda tamamen daldırılarak bekletilmesi, sonrasında 24 saat süre ile (50±2)°C’da bekletme ve deneyler başlamadan önce 24 saat süre ile (23±2 )°C ve %(50±10) bağıl nemde bekletmekten oluşmaktadır.
ETAG 004 ise yukarıdaki testleri kapsamakta, ancak ETA için yeterli bulmamaktadır. Isı yalıtım sisteminin 6 m2 ve üzerinde büyüklükte bir duvara, bir pencere detayı da oluşturularak uygulanması ve bu duvar üzerinde sistemin yağış, sıcak ve soğuk/donma şartları altında 25 yıllık performansını simule eden higrotermal testi başarı ile geçmesini şart koşmaktadır.
Sistem 80 tekrarlı ısıtma- yağış döngüsüne tabi tutulmaktadır. Bu döngü:
1. +70°C’a 1 saat içinde ısıtma ve 2 saat (70±5 )°C ve %10~15 bağıl nemde bekletme
2. Bir saat boyunca sprey yağmur etkisi (su sıcaklığı 15±5 °C, su miktarı 1 l/m2 dakika)
3. İki saat boyunca süzülme için bekleme
Sistem 24 saatlik, 5 tekrarlı sıcak-soğuk
döngüsüne tabi tutulmaktadır. Bu döngü:
1. +50°C’a 1 saat içinde ısıtma (50±5 )°C ve %(10) bağıl nemde 7 saat bekletme.
2. -20°C’a 2 saat içinde soğutma (-20 ±5 ) °C 14 saat bekletme.
Tüm bu kapsamlı ve tam ölçekli imalat üzerinde yapılan deneyler sonrasında yüzeyde kabarma, çatlama, bozulma oluşmaması esastır.
ETAG 004’te yapılan ek testlerden bir diğeri de, yalıtım sıvasının ısı yalıtım levhasına yapışma kuvvetinin EN13499 ek olarak, higrotermal testten sonra alınan örneklere de uygulanmasıdır. Hatırlanacağı üzere harmonize olmayan standartta bu test sadece 200x200 mm’lik 23±2 °C musluk suyunda daldırılarak hazırlanmış numunelerde yapılıyor.
Yukarıdaki kriterler ışığında özellikle higrotermal testi içermeyen, sistem bileşenlerinin uyumunu tam olarak simule etmeyen ETAG 004 dışındaki standartların, sistemin uzun dönem performansını ortaya koymakta kısıtlı kalacağı, ek ZA içermeyen standartlar ile CE uygunluk beyanı yapılamayacağı, sistem seçiminde dikkat edilecek unsurlar olarak dikkate alınmalıdır.
ETAG 004 göre test edilmiş sistemler:

• Büyük ölçekli hazırlanan duvarlar ile higrotermal (sıcak, soğuk, yağış etkisini içeren tekrarlı) deneye tabi   tutulmaktadır.
• EK ZA doğrultusunda ETAG004 onayı alan sistemler CE işareti taşır ve AB ülkelerinde uygulama    serbestisine sahiptir.
• Dış cephe ısı yalıtım sistemleri için en kapsamlı testleri ETAG 004 içerir.

Isı yalıtım sistemlerinde sürdürülebilir kalite ve verim için geçerli ETAG kriterleri takip edilmeli, kullanılacak ısı yalıtım malzemesi ve içinde yer alan tüm yan ürünlerin yaşlandırma ve darbe testlerini karşılaması beklenmelidir.
 

---

R E K L A M