Farklı Kaplama Malzemeleri ile 2000-2018 Yılları Arası Çatı Kaplama İşi Maliyetlerinin Değerlendirilmesi

İBRAHIM BEKTAŞ / Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
AHMET EMRE DİNÇER / Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi
Z. ÖZLEM PARLAK BİÇER / Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi

1. GİRİŞ
İnsanın, tarihsel süreç içerisinde yer edinmeye başlamasıyla birlikte birçok tehlikeli unsur (olumsuz atmosferik koşullar, yabani hayvanlar vb.) ile mücadele etmesi gerekmiştir. Bu olaylar barınma ihtiyacını ortaya çıkararak yapının başlangıcını oluşturmuştur. Yapı, barınmak ya da başka amaçlarla kullanılmak üzere tasarlanmış, her türlü insani eyleme cevap verebilen yapay bir ortam olarak tanımlanabilir [1]. Vitruvius, tasarlanan yapıların sağlam, kullanışlı ve güzel olması gerektiğini belirtmiştir [2]. Bu gerekliliklere günümüzde ekonomik olması da eklenmiştir.

Yapıların ekonomikliği, ilk yapım maliyetinden başlayıp, bakım onarım ve yıkım maliyetlerini kapsayacak şekilde olmalıdır. Bu maliyetler içerisinde çeşitli etmenler bulunmaktadır. Yapının inşa edileceği arazi, yapının büyüklüğü, plan biçimi, yükseklik ve kullanılacak malzemeler bunlardan birkaçıdır. Özellikle, atmosferik olaylara, kirliliğe ve çeşitli darbelere en fazla maruz kalan cephe ve çatılarda tercih edilecek kaplama malzemeleri önemlidir. Bu malzemelerin yapının kullanım ömrü dâhilinde, ortam koşullarına bağlı olarak belirli aralıklarla yenilenmeleri gerekmektedir.

Bu noktada ideal çatı kaplama malzemesinin tercih edilmesi, yapıda uzun süreli konfor sağlamakla birlikte ekonomik olarak da tasarruf yapılmasını destekleyecektir. Bununla birlikte hammaddeye bağlı olarak, çeşitli çatı kaplama malzemelerinin farklı oranlarda maliyeti bulunmaktadır. Buna göre, Safranbolu Perşembe pazar alanında yapılan çalışma ile 2000-2018 yılları arasında farklı çatı kaplama malzemeleri ile çatı kaplama maliyetlerinin değişimleri incelenmiştir.

2. ÇATI KAPLAMA MALZEMELERİ
Çatı, dış ortamdan gelen meteorolojik olaylardan yapıyı koruyan, saçaklı veya saçaksız olarak, eğimli veya düz olarak farklı biçim ve çeşitli malzemelerden yapılabilen, yapıların bitiş elemanı olarak tanımlanabilir. Çatılar ait oldukları yapının gereksinimlerine uygun olarak tasarlanmakla birlikte, değişik etmenlere göre sınıflandırılmaktadır. Bu etmenlerden birisi kaplama malzemeleridir. Genel olarak yapılarda kullanılan kaplama malzemelerini kil, çimento, metal, bitüm esaslı malzemeler, polimer ve cam malzemeler, doğal taş kaplamalar ve bitkisel malzemeler olarak sınıflandırmak mümkündür.

Çatı kaplama malzemeleri üretildikleri hammaddeye göre çeşitli fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir (Çizelge 1). Ilk yapımından başlamak üzere kullanımının farklı aşamalarında çatı kaplama malzemelerinde yıpranmaya bağlı olarak değişimler olmaktadır. Seçilecek malzemenin kullanışlı, çevresel etkilere dayanıklı ve uzun ömürlü olması ilk yapım ve bakım onarım sırasında yapı maliyeti açılarından önemlidir.
 

3. ÇATI KAPLAMA MALZEMELERİNİN MALİYETLERİNİN İNCELENMESİ
Yapı kullanım ömrü süresince çevresel koşullara bağlı olarak, çatı kaplama malzemelerinin değiştirilmesi konfor koşulları açısından önemlidir. Zamanında müdahale yapılmaması durumunda, yapı içine su girerek rutubet, kötü koku ve görsel kirliliğe neden olabilir. Hatta bu durum insan sağlığını tehdit edecek noktaya varabilir, yapı taşıyıcı sistemine zarar vererek zamanla binanın çökmesine neden olabilir. Bu sebeple kaplama malzemelerinin iş göremez duruma geldiği tespit edildiğinde değiştirilmesi gerekmektedir.

Yapılacak olan her değişikliğin bir maliyeti olacağı aşikardır. Bu maliyet yıldan yıla değişiklik göstermektedir. Bu doğrultuda farklı malzemeler ile 2000-2018 yılları arasında çatı kaplama maliyetinin değerlendirmesi yapılmıştır. Maliyet analizi çalışması yapılırken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu birim fiyat listesi poz numaraları esasına göre kullanılmıştır [5]. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, dönemin koşullarına bağlı olarak her yıl yenilediği bu fiyatlarda bazı malzemeler her dönem yer almamaktadır. Bu nedenle bu çalışmada 2000-2018 yılları arasında birim fiyatları bulunan malzemelerin değerlendirmesi yapılabilmiştir. Bahsi geçen yıllarda yapı sektöründe kullanılan fakat birim fiyat listesinde yer almayan malzemelerin maliyeti göz ardı edilmiştir.

Karadeniz Bölgesi’nin batısında yer alan Karabük iline bağlı bir ilçe olan Safranbolu, kültür varlıkları sayesinde UNESCO World Heritage City listesinde yer alan bir kenttir. Birçok tarihi ve doğal güzelliklere sahip olan şehir, engebeli bir arazi yapısı üzerine kurulmuştur. Safranbolu, İç Anadolu ile Karadeniz bölgeleri arasında iklim geçiş kuşağında yer almaktadır. Yağışlar, Karadeniz ikliminin etkisiyle mevsimlere dağılmakla birlikte Karasal iklim etkisiyle en çok yılın ilk yarısında görülmektedir [6]. Bu durum çatıların kaplama malzemesindeki yıpranmayı çeşitlendirmekte ve artırmaktadır.

Farklı malzemeler ile çatı kaplama işi maliyetinin tespiti için bölgedeki açık pazar alanının (Şekil 1) kapatılması üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır. Bu alanın seçilmesinde merkezi bir alanda yer alması, kamusal bir alan olup herkese hizmet vermesi, geniş bir alana sahip olması, pazar alanının kapatılması durumunda tercih edilebilecek kaplama malzemelerinin fazla olması gibi özellikler etkili olmuştur. Bu amaçla çekme sınırları içerisinde pazar alışverişine uygun ortam sağlayabilecek %20 eğimli beşik çatıların yan yana gelmesiyle bir üst örtü oluşturulmuştur (Şekil 2).

Makaledeki şekil/çizelgelere erişmek ve tamamını e-dergi'den okumak için lütfen tıklayın...