GeçtiÄŸimiz aylarda Türk Yapısal Çelik DerneÄŸi tarafından Avrupa Yapısal Çelik BirliÄŸi ile koordineli olarak düzenlenen “Çelik için Korozyon ve Yüzey Koruma Uluslararası Sempozyumu/CASP 2019” kapsamında röportaj yapma imkanı bulduÄŸumuz Türk Yapısal Çelik DerneÄŸi (TUCSA) ve Avrupa Yapısal Çelik BirliÄŸi (ECCS) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Yener Gür’eÅŸ’ten hem etkinlik hem de yapılardaki korozyon sorunu hakkında bilgiler aldık...

ÇATI&CEPHE: GeçtiÄŸimiz günlerde çok önemli bir etkinlik olan Çelik için Korozyon ve Yüzey Koruma Uluslararası Sempozyumu düzenlendi... Sempozyum hakkında bilgi alabilir miyiz? Nasıl geçti?

YENER GÜR’EÅž: TUCSA tarafından Avrupa Yapısal Çelik BirliÄŸi (European Convention for Constructional Steelwork - ECCS) ile koordineli olarak 22-24 Mayıs 2019 tarihlerinde Lares-Park Hotel’de gerçekleÅŸtirilen “Çelik için Korozyon ve Yüzey Koruma Uluslararası Sempozyumu (CASP 2019)” oldukça baÅŸarılı geçti. Dokuz ülkenin temsil edildiÄŸi sempozyuma Türkiye dışında Almanya, Çek Cumhuriyeti, Güney Kore, Hollanda, Ä°ngiltere, Ä°ran, Polonya ve Romanya’dan uzmanlar katıldı. Sempozyumun ilk bölümündeki üç davetli konuÅŸmacı olan Türkiye’den Prof. Dr. Ali Fuat Çakır, Ä°ran’dan Dr. Reza Javaherdashti ve Çek Cumhuriyeti’nden Prof. František Walt büyük ilgi gördüler. Konuk konuÅŸmacıların dışında sunulan bildirilerde de korozyonun önemi, nedenleri ve korunma çareleri üzerine çok ilgi çekici ve yeni teknolojileri içeren sunumlar yer aldı. Sempozyumun ikinci gününde, TUCSA ve ECCS BaÅŸkanı olarak benim yönetimimde gerçekleÅŸtirilen panelde Prof. Dr. Ali Fuat Çakır, Prof. Dr. Fevziye Aköz, Dr. Selçuk Ä°z, Bünyamin Halaç ve Berat Kemal beton içinde kullanılandan donatıdan taşıyıcı sistemde kullanılan yapısal çeliÄŸe kadar üst yapı, altyapı ve deniz ortamında kullanılan çeliÄŸin korozyonu, korozyonun ülkemizde sebep olduÄŸu maddi kayıplar ve korozyona karşı alınması gereken önlemler konusunu tartıştılar.

Sempozyumun üçüncü gününde, geçen yıl tamamlanan restorasyon ve güçlendirme projesini yerinde incelemek amacıyla Balat’taki Sveti Stefan Bulgar Kilisesi’ne bir teknik gezi gerçekleÅŸtirildi. Avrupa Çelik Yapı Tasarımı Ödülleri yarışmasına katılan ve bu yıl ECCS tarafından verilecek Awards of Merit Ödülü’ne deÄŸer bulunan proje, ödülünü 14 Ekim 2019 tarihinde Brüksel’de gerçekleÅŸtirilecek törende alacak.

Korozyon çok çok önemli bir konu... 4-5 sene önce Fransa’da mimarlar arasında yapılan bir ankette, Fransız mimarlar niçin çelik kullanmadıklarını anlatırken, üç neden sıralıyorlar; yangına karşı hassasiyet, korozyon ve pahalılık. Pahalılık, göreceli bir konu ve aslında bir yafta. ÇeliÄŸin bazen ilk yatırım maliyeti daha pahalı olabilir ama hesaplamayı yaÅŸam döngüsü için yaparsanız, her zaman daha ekonomik olduÄŸu gözükür. Ekonomiklik ile pahalılığı birbirinden ayırmak lazım. Ve bu konuda kamunun ön ayak olması ÅŸart. Korozyon ve yangın konuları da bir yafta aslında. Çünkü yangın tehdidi bugünkü ÅŸartlarda ortadan kalktı. Çünkü çok uygun boya ve kaplama sistemleri ve tasarım yöntemleri geliÅŸtirildi. Dolayısıyla artık bunlar bugün bir tehdit deÄŸil. Bazen öyle tarif ediyorlar ki sanırsınız çelik ile çıra eÅŸdeÄŸer... Korozyonsa çok daha genel bir konu. Biz korozyonu sadece çelik için deÄŸil, çevre adına, ülke adına önemsiyoruz. Dünya korozyon yüzünden yılda 2,5 trilyon dolar kaybediyor. Bunun, alınacak tedbirlere baÄŸlı olarak ortalama yüzde 25’i geri kazanılabilir. Yani her yıl milyarlarca dolar Türkiye’nin kasanında kalabilir. Bunu kazanabilmek için yapmamız gereken eÄŸitim ve araÅŸtırmadır.

ÇATI&CEPHE: Türkiye’de ve dünyada çeliÄŸin yapılarda kullanım oranıyla ilgili bilgi alabilir miyiz?

YENER GÜR’EÅž: Dünya üzerinde üretilen çeliÄŸin yaklaşık yarısı yapılarda kullanılıyor. Tabii bunda sadece taşıyıcı sistemlerde kullanılan çeliÄŸi deÄŸil, tüm çeliÄŸi kastediyoruz. Yani donatı çeliÄŸi ya da inÅŸaat demiri deÄŸimiz malzemeler, çatı-cephe kaplamaları, döÅŸemelerde kullanılan saclar dahil olmak üzere yapılarda kullanılan çelik, üretilen çeliÄŸin yüzde 50’si. Türkiye’de ise kullandığımız çeliÄŸin yaklaşık üçte ikisi profillerden, üçte biri yassı mamulden oluÅŸuyor. Gerçekten çatı ve cephelerde, kompozit döÅŸemelerde çok miktarda sac kullanıyoruz. Bunun dışında bir kolon veya kiriÅŸin toplam ağırlığının yaklaşık yüzde 15’i taban plakası, birleÅŸim parçaları, berkitme gibi yassı mamuldür.

Çelik taşıyıcı sistemlerin geliÅŸmiÅŸ ve sürdürülebilirlik konusuna önem veren ülkelerde oranı oldukça yüksek. Amerika’da binaların yüzde 50’si çelik taşıyıcı sistemli. Ä°ngiltere’de bu rakam olimpiyatlardan önce yüzde 70’lere kadar çıktı. Åžu anda yüzde 40-45 mertebelerinde. Almanya ve Fransa’da yüzde 30 civarında. Ä°ran’da yüzde 50’nin üzerinde. Bizde ise yüzde 5-6 diyoruz ama bunun da temel sebebi endüstriyel yapıların yaklaşık yarısının çelik taşıyıcı sistemli olması. Ama konutlarda yüzde 1-1,5 mertebesinde. Bu rakamların Türkiye’de son zamanlarda biraz artmasının sebebi de köprü, stadyum ve havaalanları gibi yapıların artması.

ÇATI&CEPHE: ÇeliÄŸin çatı ve cephelerde kullanımı?..

YENER GÜR’EÅž: Bu bizim için çok önemli bir konu... Hafif Çelik Yapılar Teknik Komitemiz özellikle bu konuda çalışmalar baÅŸlattı. Cephelerin hesap yöntemlerinde zorluklar çekiliyor. Mühendislerin bu konudaki eÄŸitimleri konusunda bazı eksiklik veya sıkıntılar olduÄŸu ifade ediliyor. Bunun üzerine bütün cephecilerle birlikte cephe mühendisliÄŸi konusuna eÄŸilme kararı aldık. Cephe mühendisliÄŸi, yapı mühendisliÄŸinin, çelik konstrüksiyonun bir parçası ama özel önem gösterilmesi gereken bir ÅŸey. Çünkü orada normal binalarda hesaba katmadığınız rüzgar yükleri gibi birtakım unsurlar da hesaba katılıyor. Tabi yangınla iliÅŸkilendirme konusu da çok önemli olacaktır. O bakımdan cephe mühendisliÄŸi konusunda bir çalışma baÅŸlatmayı ve bu çalışmayı CEPHEDER ile koordineli yürütmeyi prensipte benimsedik.

ÇATIDER ile de bir koordinasyon yaptık. Büyük binaların çatılarında, aydınlık olsun diye genellikle çelik kullanılıyor. GeniÅŸ açıklıkları en kolay çelikle geçebiliyorsunuz. Çelik-cam kombinasyonu mimaride çok benimsenen bir ÅŸey. 1999 depreminde Ford fabrikasında hemen hemen bütün kolonlar kırılmış veya çatlamıştı. EÄŸer çatı çökseydi altında milyar dolarlık tezgahlar mahvolacaktı. Ama kırılan veya çatlayan kolonları çelik çatı tuttu. Dolayısıyla çelik yapıların böyle bir avantajı da var. Çatı konusu önemli. Deprem riski dolayısıyla yapıların olabildiÄŸince hafifletilmesi, dolayısıyla metal çatıların yaygınlaÅŸtırılması gerektiÄŸine inanıyoruz. DiÄŸer taraftan hala Türkiye’de kalıp tahtalarından çatı konstrüksiyonları yapıldığına ÅŸahit oluyoruz.

Bu tehditlerin bertaraf edilmesi için çalışmalar yürütüyoruz. Ayrıca çelik binalarda unsurlar fabrikalarda, milimetrik imal edildiÄŸinden hata oranları oldukça az oluyor. Bu nedenle binaların çatılarında hafif çelik veya kutu profillerden oluÅŸan yapıların yapılmasını öneriyoruz. Dolayısıyla çatı ve cephe ülke ekonomisi, imalatçı ve tüketici için de çok önemli. Bir de çatılarda yangına karşı hassasiyeti de gözden geçirmek lazım. O yüzden yanmaz malzeme olan çeliÄŸin kullanılmasında büyük yarar görüyoruz.